نظام بانکی به تعداد شعب خود، رئیس‌کل دارد!
اخبار بازار – هر چه پول از اسکناس به اعتبار تغییر ماهیت می‌دهد رصد تراکنش‌های مالی نیز برای جلوگیری از فساد، فرار مالیاتی و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جایگاه مهم‌تری پیدا می‌کند. اخیرا عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی در پستی اینستاگرامی، تفکیک حساب‌های تجاری اشخاص، محدودیت در تراکنش‌های اشخاص حقیقی و لزوم ارائه اسناد مثبته جهت اشخاص حقوقی و نیز حساب‌های تجاری، معرفی ضوابط جدید در بخشی از تراکنش‌ها و مبادرات چک‌های تضمینی برای مقابله با پولشویی را لازمه ساماندهی تراکنش‌های بانکی اعلام کرد.
*کد شهاب، پیش‌نیاز ایجاد شفافیت در نظام بانکی
هرچند رئیس‌کل بانک مرکزی با توجه به موضوع ساماندهی تراکنش‌های بانکی نشان داد که پاشنه آشیل نظام بانکی را به خوبی می‌شناسد اما متأسفانه بانک مرکزی سال‌هاست که در تحقق مقدمات این اقدامات ضعیف عمل کرده است.
بدون شک اولین قدم برای ساماندهی حساب‌های بانکی تفکیک حساب های حقیقی از حقوقی است اما برای این کار لازم است که نظام اطلاعات هویتی حساب های بانکی شفاف‌تر شود. برای تحقق این مهم ضرورت دارد ابتدا به هر حساب بانکی یک کد شهاب اختصاص داده شود. کد شهاب (شناسایی هویت الکترونیکی بانکی) درواقع کدی است که در سامانه نهاب (نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی) به مشتریان بانک‌ها اختصاص داده می‌شود. در این سامانه اطلاعات هویتی افراد با سازمان‌هایی همچون ثبت‌احوال، ثبت شرکت‌ها، پست و سایر نهادها دولتی و قضایی بررسی می‌شود و در صورت صحیح بودن به حساب فرد کد شهاب تخصیص داده می‌شود. پس از تخصیص کد شهاب به بانک‌ها می‌توان حساب‌های تجاری و حقوقی افراد را از یکدیگر تفکیک کرد.
*نظام بانکی به تعداد شعب خود، رئیس‌کل دارد
برای ساماندهی حساب‌های بانکی علاوه بر اختصاص کد شهاب، نیاز به بانک مرکزی قدرتمند برای اعمال تغییرات در نظام بانکی دارد. این در حالی است که ضعف بزرگ بانک مرکزی در سروسامان دادن به وضعیت نظام بانکی و تحقق خواسته های خود در موضوعاتی مانند شرایط پرداخت وام قرض الحسنه ازدواج به خوبی مشخص است. با وجود بخش‌نامه‌های متعدد بانک مرکزی درباره تعداد و شرایط ضامن های پرداخت این وام، اما همانطور که در گزارش خبرگزاری فارس مشخص است همچنان این رؤسای شعب بانک‌ها هستند که در این زمینه نقش تعیین کننده دارند.
مثال دیگر، مسدود کردن حساب‌های فاقد کد شهاب در نظام بانکی کشور است. اولین تلاش‌ها برای ایجاد تغییرات در این زمینه با بخش‌نامه بانک مرکزی در سال ۹۰ آغاز شد. براساس این بخش‌نامه، بانک مرکزی بانک‌ها را موظف به مسدودسازی حساب‌های بدون شناسه ملی کرد اما پس از سه سال، مدیرکل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی تعداد کل حساب‌های بی‌هویت کشور را بیش از ۳۸ میلیون حساب عنوان می‌کند.
با راه‌اندازی سامانه نهاب در سال ۹۵، تلاش‌های بانک مرکزی در این راستا وارد مرحله جدیدی شد زیرا با اختصاص کد شهاب تمام اطلاعات هویتی فرد و نه فقط شناسه ملی وی بررسی می‌شد. بانک مرکزی در سال ۹۷ بروز رسانی این سامانه را به بانک‌ها محول کرد. سال ۹۸ با توجه به پتانسیل‌های قانون بودجه بانک مرکزی باز هم خواستار مسدودسازی حساب‌های فاقد شناسه ملی شد اما بعد از چند ماه اظهارات روابط عمومی بانک ملی حاکی از وجود ۱ میلیون حساب بی‌هویت در این بانک بود. آخرین تلاش‌های بانک مرکزی در این راستا به ابلاغ دستور مسدودسازی حساب‌های فاقد کد شهاب تا پایان مرداد ماه ۹۹ برمی‌گردد اما همانطور که در گزارش خبرگزاری فارس مشخص است این بار هم روسای شعب بانک‌ها هستند که قواعد و مقررات را تعیین می‌کنند.
*تحدید سود بانک‌ها توسط بانک مرکزی می‌تواند باعث تبعیت آنها شود
موارد فوق نشان می‌دهد بانک مرکزی در تحقق خواسته های خود در نظام بانکی ضعف زیادی دارد و همین امر، یکی از عوامل مهم خلق ۲۶۵۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی در کشور بوده است. بانک مرکزی برای رفع این ضعف باید از ابزارهای حاکمیتی خود برای کنترل بانک‌ها استفاده کند. این ابزارها عبارتند از:
1- محدودیت دسترسی به سیستم شتاب: بانک مرکزی می‌توان روند نقل و انتقال پول در بانک را با کندی روبرو کند که ضربه بزرگی در رقابت‌های بین‌بانکی است.
2- محدودیت سقف ساتنا و پایا: بانک مرکزی می‌تواند با در نظر گرفتن یک سقف روزانه برای تراکنش‌های ساتنا و پایای بانک، تراکنش‌های بیشتر از این سقف را تسویه نکند. این امر نیز باعث نارضایتی بسیاری از مشتریان بانک متخلف خواهد شد.
3- محدودیت روی سامانه چکاوک: یعنی بانک هدف نتواند چک بانک‌های دیگر را کلر کند.
4- تأخیر بیشتر در سیستم شاپرک: بانک مرکزی می‌تواند پرداخت‌های صورت گرفته در سیستم شاپرک را بیش از ۲۴ ساعت معمول به تعویق بیندازد.
5- ممانعت از صدور دسته چک در بانک متخلف
6- جلوگیری از افتتاح شعب جدید بانک
با توجه به اینکه اعمال محدودیت‌های فوق موجب نارضایتی مشتریان می‌شود و درنتیجه سود بانک‌ها را کاهش می‌دهد، مطمئناً بانک‌ها پس از اعمال این محدودیت‌ها در مقابل بخشنامه‌ها و ابلاغیه‌های بانک مرکزی مقاومت نمی‌کنند و همکاری بیشتری در راستای تحقق خواسته های بانک مرکزی نشان خواهند داد. حال باید دید بانک مرکزی چه زمانی تصمیم خواهد گرفت از این ابزارها استفاده کند تا شاهد تحقق ساماندهی تراکنش‌های بانکی باشیم؟
منبع: فارس
