دانستنی‌هایی درباره انواع فیبر

موبنا؛ محمدمهدی حیدرپور – فیبر می تواند بسیاری از جنبه های سلامت انسان را تحت تاثیر قرار دهد. از شرایط باکتری های روده تا کاهش وزن، فیبر اغلب به عنوان بخشی اساسی از یک رژیم غذایی سالم در نظر گرفته می شود.

بیشتر افراد درکی ابتدایی از فیبر دارند و بیشتر آن را در یک دسته قرار می دهند، اما حقیقت این است که انواع مختلف فیبر شرایطی یکسان را ایجاد نمی کنند.

برخی انواع فیبر بسیار مفید هستند، در شرایطی که نمونه های دیگر می توانند موجب مشکلات گوارشی در برخی افراد شوند. در ادامه با انواع مختلف فیبر بیشتر آشنا می شویم.

فیبر چیست و چگونه دسته بندی می شود؟

فیبر به گروهی متنوع از کربوهیدارت ها ارجاع می شود که انسان توانایی گوارش آنها را ندارد. ما فاقد آنزیم های گوارشی مورد نیاز برای شکستن فیبرها هستیم، از این رو، آنها بدون تغییری خاص از بیشتر قسمت های دستگاه گوارش عبور می کنند.

میزان مصرف توصیه شده روزانه فیبر برای مردان 38 گرم و برای زنان 25 گرم است. با این وجود، بیشتر مردم تنها حدود نیمی از این میزان یا 15 تا 17 گرم در روز فیبر مصرف می کنند.

فیبر بیشتر در مواد غذایی گیاهی از جمله سبزی ها، میوه ها، حبوبات، غلات کامل، و مغزدانه ها یافت می شود. در واقع، تنوع گسترده ای از فیبرها در مواد غذایی یافت می شوند.

فیبر اساسا در دو نوع اصلی دسته بندی می شود که شامل موارد زیر هستند:

فیبر غذایی: فیبری است که به صورت طبیعی در مواد غذایی وجود دارد.

فیبر کاربردی: فیبری است که از مواد غذایی کامل استخراج و جدا شده، سپس به غذاهای فرآوری شده اضافه می شود.

با این وجود، مشکلی بزرگ در این نوع دسته بندی فیبر وجود دارد و آن عدم بیان آثار سلامت این ماده است.

یک روش جایگزین محبوب برای دسته بندی فیبر، آنها را بر اساس محلول بودن (محلول در برابر نامحلول)، گرانروی (گرانرو در برابر غیر گرانرو) و قابلیت تخمیر (قابل تخمیر در برابر غیر قابل تخمیر) طبقه بندی می کند.

دسته دیگری از مواد مغذی به نام نشاسته های مقاوم نیز وجود دارد که اغلب به عنوان فیبرهای غذایی دسته بندی می شوند.

فیبر محلول در برابر نامحلول

حلالیت فیبر به توانایی حل شدن آن در آب ارجاع می شود.

بر همین اساس، فیبر اغلب به عنوان محلول یا نامحلول دسته بندی می شود.

فیبر محلول در روده با آب ترکیب شده و ماده ای ژل مانند شکل می گیرد. این نوع فیبر می تواند افزایش سریع و ناگهانی قند خون را کاهش دهد و همچنین از فواید سلامت متابولیک مختلف سود می برد.

فیبر نامحلول با آب ترکیب نمی شود و تقریبا دست نخورده از دستگاه گوارش انسان عبور می کند. این نوع فیبر بیشتر به عنوان یک عامل حجم دهنده عمل کرده و ممکن است به تسریع عبور غذا و مواد زائد از روده کمک کند.

از فیبرهای محلول می توان به صمغ ها، پکتین ها، پسیلیوم، و بتا-گلوکان ها اشاره کرد. فیبرهای نامحلول شامل لیگنین و سلولز می شوند.

مواد غذایی گیاهی مختلف دارای نسبت های متنوعی از فیبرهای محلول و نامحلول هستند.

فیبر قابل تخمیر

حدود 100 تریلیون باکتری در دستگاه گوارش انسان، بیشتر در روده بزرگ، زندگی می کنند. حضور این باکتری ها برای حفظ سلامت مطلوب انسان ضروری است. آنها در زمینه های مختلف از مدیریت وزن تا کنترل قند خون، سیستم ایمنی، عملکرد مغز و سلامت روانی نقش ایفا می کنند.

اهمیت جمعیت باکتریایی درون بدن انسان به اندازه ای است که اغلب از آن به عنوان «اندام فراموش شده» یاد می شود.

از آنجایی که انسان ها نمی توانند فیبر را گوارش کنند، این ماده تقریبا دست نخورده به روده بزرگ می رسد. این جایی است که فیبر قابل تخمیر وارد عمل می شود. باکتری های دوستدار روده توانایی گوارش (تخمیر) این نوع فیبر و استفاده از آن به عنوان سوخت را دارند.

این شرایط تعداد و تعادل باکتری های دوستدار روده را افزایش می دهد که اسیدهای چرب زنجیره کوتاه با فواید سلامت چشمگیر را نیز تولید می کنند.

بیشتر فیبرهای قابل تخمیر از نوع محلول هستند، اما برخی فیبرهای نامحلول نیز می توانند به این شیوه عمل کنند.

فیبرهای قابل تخمیر شامل پکتین ها، بتا-گلوکان ها، صمغ گوار، اینولین و اولیگوفروکتوز می شوند.

از بهترین منابع غذایی کامل برای فیبرهای قابل تخمیر می توان به لوبیاها و حبوبات اشاره کرد. یک فنجان از آنها اغلب نیمی از مقدار مصرف توصیه شده روزانه برای فیبر را تامین می کند.

تولید گاز یکی از محصولات جانبی مصرف فیبر قابل تخمیر است. این دلیل نفخ و ناراحتی معده به واسطه مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر قابل تخمیر، به ویژه در افرادی که به مصرف فیبر زیاد عادت ندارند را توضیح می دهد.

فیبر گرانرو

برخی انواع فیبر محلول در ترکیب با آب ژلی غلیظ را تولید می کنند که به نام فیبرهای گرانرو شناخته می شوند. گرانروی یک مایع به غلظت آن ارجاع می شود. به عنوان مثال، عسل گرانروی بیشتری نسبت به آب دارد.

زمانی که فیبر گرانرو مصرف می کنید، ماده ای ژل مانند تولید می کند که راهی روده می شود. این شرایط آهنگ گوارش و جذب مواد مغذی را کند ساخته، در نتیجه، احساس سیری برای مدت زمان طولانی‌تری پایدار بوده و اشتها کاهش می یابد.

یک بررسی شامل 44 مطالعه درباره روش های درمانی با استفاده از فیبر نشان داد که تنها فیبرهای گرانرو مصرف غذا را کاهش داده و موجب کاهش وزن شده اند.

فیبرهای گرانرو شامل گلوکومانان، بتا-گلوکان ها، پکتین ها، صمغ گوار، و پسیلیوم می شوند. از منابع غذایی کامل برای این نوع فیبر می توان به حبوبات، مارچوبه، جوانه های بروکسل، جو دوسر، و بذر کتان اشاره کرد.

نشاسته مقاوم

نشاسته ها از انواع اصلی کربوهیدرات ها در رژیم غذایی هستند. آنها زنجیره های بلند مولکول های گلوکز هستند که در سیب زمینی ها، غلات و بسیاری مواد غذایی دیگر یافت می شوند.

برخی نشاسته ها نسبت به گوارش مقاوم هستند، از این رو، دست نخورده از دستگاه گوارش عبور می کنند.

این نوع نشاسته به نام نشاسته مقاوم شناخته می شود و همانند فیبر محلول، قابل تخمیر در روده عمل می کند.

نشاسته مقاوم فواید سلامت مختلفی را ارائه می کند. این ماده سلامت گوارش را بهبود بخشیده، مقاومت به انسولین را افزایش داده، سطوح قند خون را کاهش داده و به طور قابل توجهی اشتها را کاهش می دهد.

از جمله منابع غذایی خوب برای نشاسته مقاوم می توان به موزهای سبز، حبوبات، بادام هندی، و جو دوسر خام اشاره کرد.

افزون بر این، برخی مواد غذایی نشاسته ای اگر پس از پخت سرد شوند به تولید مقادیر زیاد نشاسته مقاوم تمایل دارند که از آن جمله می توان به سیب زمینی ها و برنج سفید اشاره کرد.

نشاسته سیب زمینی خام سرشار از نشاسته مقاوم است و برخی افراد آن را به عنوان مکمل مصرف می کنند.

فیبرهایی منحصر به فرد که ارزش توجه را دارند

برخی انواع فیبر فواید سلامت جالب توجه ای را ارائه می کنند و ارزش توجه بیشتر را دارند.

فروکتان ها

فروکتان اصطلاحی است که برای تعریف یک زنجیره کوتاه از مولکول های فروکتوز استفاده می شود.

اولیگوفروکتوز و اینولین دو نوع اصلی فروکتان در رژیم غذایی هستند. آنها می توانند باکتری های مفید در روده را تغذیه کرده و نشان داده اند که به درمان برخی انواع اسهال کمک می کنند.

با این وجود، فروکتان ها به عنوان فودماپ ها (FODMAPs) نیز دسته بندی می شوند که انواعی از کربوهیدرات ها هستند که می توانند موجب بروز مشکلات گوارشی شوند.

بزرگترین منبع فروکتان ها در رژیم غذایی مدرن گندم است.

بتا-گلوکان

فواید سلامت بتا-گلوکان ها به طور گسترده مستند شده است. این فیبرها دارای یک ساختار مولکولی ویژه هستند که آنها را در روده بسیار گرانرو می سازد.

بتا-گلوکان ها می تواند مقاومت به انسولین را افزایش داده و سطوح قند خون را کاهش دهند. همچنین، آنها می توانند به طور قابل توجهی سطوح کلسترول را کاهش داده و احساس سیری را تقویت کنند.

جو دوسر و جو از منابع غذایی اصلی بتا-گلوکان ها هستند.

گلوکومانان

گلوکومانان یک فیبر گرانرو است که به عنوان مکملی برای کاهش وزن تبلیغ می شود.

مطالعات مختلف نشان داده اند که گلوکومانان می تواند به کاهش وزن، مبارزه با یبوست، و کاهش عوامل خطرآفرین بیماری قلبی کمک کند.

 منبع: عصرایران