کشف داروی مینیاتوری سرطان در دم کوسه و کوهان شتر (+فیلم)

موبنا – «هلن دالی» اذعان می‌کند که هر زمان می‌خواهد در مورد شغل خود توضیح دهد، نمی‌تواند به خوبی آن را بیان کند. مردم می‌گویند: «شما برای زنده ماندن انسان‌ها خون کوسه‌ها را می‌ریزید».

این توصیف اندکی اغراق‌آمیز است. ولی خانم دالی در موسسه تحقیقات دریایی و فناوری‌های محیط زیست در بندر بالتیمور در مریلند هر چند هفته یکبار چندین مخزن فایبرگلاس بزرگ حاوی کوسه‌های زنده را در اختیار می‌گیرد. او و همکارانش بررسی‌های کنونی خود را روی نوع ویژه‌ای از این ماه‌ها به نام «کوسه گربه» یا «کوسه پرستار» دنبال می‌کنند و زمانی که نمونه‌ها به دست‌شان می‌رسد، آنها را در یک استخر کوچک حاوی مایع آرام‌بخش رها می‌کنند. داروی موجود در آب این استخر باعث می‌شود کوسه‌ها آرام بگیرند تا محققان بتوانند آنها را از آب بیرون بیاورند و یکی از رگ‌های موجود در دُم کوسه را سوراخ کنند. دکتر دالی می‌گوید گرفتن خونه کوسه از قسمت دم آن در حد چند میلی‌لیتر بیش از چند ثانیه طول نمی‌کشد و سپس حیوان به آکواریوم خود برمی‌گردد. این محقق می‌گوید: «این کوسه‌ها پس از آنکه حدود یک دقیقه یا کمتر در اختیار ما قرار گرفتند، به طور معمول و همیشگی شنا می‌کنند و به دنبال غذا می‌گردند».

دکتر دالی یکی از پروفسورهای ایمونولوژیست در دانشگاه مریلند (UMD) در دانشکده پزشکی بالتیمور است که طی دو دهه گذشته مطالعات گسترده خود را روی خون کوسه‌ها پیش می‌برد و به صورت همزمان با دیگر محققانی که روی خون لاماها، شترها و دیگر حیوانات مشابه بررسی می‌کنند، بررسی‌های خود را به انجام می‌رساند. بررسی های جدید او نشان داده است تمامی این حیوانات نوعی آنتی‌بادی غیرمعمول در بدن خود دارند که در اصل معادل نصف اندازه آنتی‌بادی‌های معمول در بدن دیگر جانداران ترشح می‌شود.

محققان از اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی مطالعات خود را روی این پروتئین‌های کوچک آغاز کردند و نخستین بار دانشمندان در دانشگاه آزاد بروکسل (VUM) به صورت اتفاقی با این آنتی‌بادی برخورد کردند. با این وجود «هاید پلوگ» یکی از متخصصان بیمارستان کودکان بوستون می‌گوید «از سال ۲۰۱۲ میلادی به بعد مطالعه روی این حوزه تقریبا کنار گذاشته شده است و دانشمندان این آنتی‌بادی کشف شده را چندان جدی نگرفته‌اند». در مقایسه با آنتی‌بادی‌های معمول، ملکول‌ها و ذرات کوچک‌تر این پروتئین که اغلب با نام «نانوبادی» شناخته می‌شوند، آسان‌تر می‌توانند در اختیار محققان قرار گیرند، طول عمر بیشتری دارند و امکان حل شدن آنها در بدن انسان بیشتر است تا آسان‌تر از آنتی‌بادی‌های کشف شده کنونی با بیماری‌ها مقابله کنند. آنتی‌بادی‌های کوچک قادرند داخل سلول‌ها نفوذ کنند و اندازه کوچک آنها این امکان را فراهم می‌کند تا بتوانند به راحتی داخل بافت‌های بدن نفوذ کنند. لازم به ذکر است آنتی‌بادی‌های معمول و کنونی به ساختی می‌توانند در فاصله زمانی کوتاه وارد بافت‌های بدن شوند.

این ویژگی‌ها باعث شده است ملکول‌های مذکور به عنوان ابزارهای ارزشمند برای تحقیقات علمی مورد استفاده قرار گیرند. «پلوگ» در این خصوص می‌گوید: «من به عنوان یکی از متخصصان حوزه بیوشیمی باید اعتراف کنم که آنها بسیار مفید هستند». او و همکارانش مطالعات گسترده‌ای را روی این آنتی‌بادی‌ها آغاز کرده است تا وظایف متناسب با این پروتئین‌ها و ردیابی یک پروتئین ایمنی در بدن را شناسایی کنند و عملکرد آنها مقابل ویروس‌های گیاهی و سلول‌های سرطانی را مورد مطالعه قرار دهند. با این وجود عملکرد گسترده‌تری از این آنتی‌بادی‌ها هم وجود دارد که به پروتئین‌های متفاوت مربوط می‌شوند و محققان با مطالعه روی آنها سعی دارند درمان جدید برای بیماری سرطان پیدا کنند. «مارتین فلاینیک» یکی از مخصصان حوزه ایمنونولوژیست تکاملی در دانشگاه پزشکی مریلند می‌گوید: «این ملکول‌های کوچک برای ایجاد ساختارهای کریستالی و درمانی بسیار شگفت‌انگیز عمل کرده‌اند». علاوه بر کوسه‌ها، مشخص شده است که نانوبادی در بدن لاماها یکی از ساختارهای اصلی بوده است که می‌تواند به خوبی در این زمینه عمل کند. کشف این آنتی‌بادی در بدن لاماها دریافت جایزه نوبل را به دنبال داشته است.

آنتی‌بادی‌های مینیاتوری که محققان به تازگی آنها را کشف کرده‌اند همچنین می‌توانند خود را به دیگر بخش‌های بدن بیمار برسانند. سال گذشته برای نخستین بار درمان مبتنی بر نانوبادی که حاصل آنتی‌بادی‌های گرفته شده از بدن لاما بود، به عنوان یک روش درمانی جدید در چند کشور مورد تایید قرار گرفت تا برای افراد مبتلا به نوع نادری از بیماری لخته شدن خود به کار گرفته شود. بیش از ۴۰ روش درمانی مشابه برای بیماریی‌هایی از جمله لوپوس،‌عفونت‌های ریوی و سرطان نیز با این آنتی‌بادی‌ها موجود است. آنتی‌بادی‌های معمول و متعارف که تا پیش از این به کار گرفته می‌شدند در درمان برخی بیماری‌ها کاربرد داشتندو با این وجود «نیک دیووت» از دانشگاه مریلند پیش‌بینی می‌کند این آنتی‌بادی‌های مینیاتوری در درمان برخی بیماری‌ها مورد استفاده قرار بگیرند که آنتی‌بادی‌های متعارف قادر به درمان آنها نیستند.

آنتی‌بادی‌های مینیاتوری نخستین بار به صورت کاملا اتفاقی شناسایی شدند. زمانی که گروهی از دانشجویان دانشگاه آزاد بروکسل در آزمایشگاه خود نمونه‌های خون انسان را بررسی می‌کردند، با ادامه این مطالعه مخالفت کردند. زیرا آنها نگران بودند که در پی این آزمایش احتمال داشته باشد بیماری به بدن آنها انتقال پیدا کند. آنها همچنین از کشتن یک موش آزمایشگاهی برای در اختیار گرفتن نمونه‌های خونی اجتناب کردند. این دانشجویان مشکل خود را با دکتر «سرج مویلدرمانس» یکی از متخصصان حوزه زیست ملکولی دانشگاه بروکسل درمیان گذاشتند. دکتر مویلدرمانس سپس تصمیم گرفت یک سرم یخ زده از خون شتر را به عنوان جایگزین در اختیار آنها بگذارد و همین اتفاق باعث شد آنتی‌بادی‌های مینیاتوری کشف شوند.