سرانجام طرح تفکیک جنسیتی خاوري

موبنا -شعبه‌هایی که قرار بود همه کارکنانش، از رئیس تا دربان و آبدارچی و همچنین مشتریانش زنان باشند. طرحی که خود خاوری در مراسم افتتاح اولین شعبه آن در مشهد گفته بود: «بحث عفاف‌وحجاب همواره مورد تأکید ما بوده برای اینکه حرمت و حجاب بانوان در محیط اجتماعی حفظ شود». او در همان مراسم وعده داده بود: «تا پایان سال ٨٩ در همه مراکز استان‌های کشور شعب ویژه بانوان بانک ملی راه‌اندازی خواهد‌شد». حالا هفت سال از آن زمان گذشته است و خاوری هم شش سال است به دلیل دست‌داشتن در اختلاس سه‌هزارمیلیاردتومانی معروف به کانادا گریخته است و تلاش‌ها برای دستگیری و بازگرداندن او به کشور تاکنون بی‌نتیجه مانده است.

اما از سرگذشت این ابتکار محمود خاوری چه خبر؟

خبرها حاکی از آن است که بانک زنانه‌ای که خاوری، اختلاس‌گر بزرگ، دست به تأسیس آن زده بود و رئیس وقت اداره امور شعب استان خراسان‌رضوی در مراسم افتتاحیه‌اش، آن را «شاخص‌ترین طرح ابداعی تاریخ بانکداری کشور» خواند، آرام و بی‌سروصدا تعطیل شده و کرکره‌هایشان را پایین کشیده‌اند. زنانی هم که در آن مشغول به کار بوده‌اند یا بازخرید شده یا به شعب عادي بانک منتقل شدند.

تلاش‌ها برای رسیدن به پاسخی مشخص درباره راه‌اندازی و تعطیلی این بانک‌ها و هزینه‌ای که صرف آن شد به جایی نرسید؛ در پیگیری‌های مداوم «شرق»، تنها در گفت‌وگو با یکی از کارمندان بانک ملی که نخواست نامش فاش شود، اطلاعاتی به دست آمد که هرچند تکراری است اما دسته‌بندی آن نشان می‌دهد که تأسیس این بانک بیشتر از آنکه ربطی به حجاب و رعایت حرمت بانوان داشته باشد، به نظر پوششی برای اختلاس‌های بزرگ دوران احمدی‌نژاد بود. این کارمند بانک دراین‌باره به «شرق» می‌گوید: «اقتصاد جنسیتی نیست و بعد از مدتی که از تأسیس تنها سه شعبه از بانک‌ها گذشت، دیدیم استقبال‌ها به‌شدت نازل است. این بانک‌ها در مشهد، رشت و اصفهان افتتاح شد و تمام کارمندانش نیز زن بودند. ولی مدتی که گذشت عملا خاصیت خود را از دست داد، دیگر کار از دست مسئولان هم بیرون افتاد و مردان هم به شعبه می‌آمدند و عملیات بانکی‌شان را انجام می‌دادند و اصلا تعریفی که بانک برای آن تأسیس شده بود زیر سؤال رفت. برای همین هم تصمیم گرفتند بانک‌ها را بی‌سروصدا تعطیل کنند». قصه تفکیک جنسیتی، به بهانه تکریم زنان و حفاظت از حریم آنها قصه تازه‌ای نیست. یکی از معدود طرح‌های موفقی که تاکنون دراین‌زمینه اجرا شده است، جداسازی قسمت زنانه و مردانه در وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند اتوبوس‌ها و متروها بود؛ اما آیا اجرای این طرح در بقیه حوزه‌ها منجر به موفقیت می‌شود؟ شواهد نشان می‌دهد پاسخ این سوال مثبت نیست.

تلاش‌ها برای اعمال تفکیک جنسیتی کامل در دانشگاه‌های کشور، اقدامات برای جداسازی محل کار کارمندان زن و مرد در شهرداری تهران، ایجاد پارک زنانه، ایده افتتاح کافه و رستوران زنانه، راه‌اندازی بیمارستان‌های کاملا زنانه و… بخشی از اقدامات اجرائی است که تاکنون دراین‌زمینه مطرح شده است. بااین‌حال باید دید کدام‌یک از این طرح‌ها و ایده‌ها، که از زمان مطرح‌شدن تا اجرا و آغازبه‌کار هزینه‌های بسیاری برای آنها صرف شده است، به سرنوشت ایده محمود خاوری دچار شده‌اند و کدام در نهایت موفق خواهند بود. تأسیس بیمارستان جامع زنان چندی است که از سوی وزیر بهداشت‌ودرمان مطرح شده است. طرحی که هنوز با سکوت رسانه‌ای مواجه شده. دکتر هاشمی در آخرین اظهارات خودگفته این طرح ادامه‌دهنده موارد مشابه قبلی – که با شکست مواجه شده‌اند- نیست و البته تأکید دارد که این طرح قائل بر تفکیک جنسیتی در امر پزشکی نیست و حتی خطاب به برخی از منتقدانش می‌گوید: «برخلاف کسانی که شاید فکر کنند ساخت بیمارستان جامع زنان که تمام عوامل آن از صدر تا ذیل زنان باشند، سنت‌گرایی است؛ این کار عین مدرنیته است چراکه به‌لحاظ رعایت حقوق انسانی، حقوق بانوان را در نظر گرفته است».

برای اولین‌بار در مجلس پنجم طرحی با عنوان انطباق جنسیتی مطرح شد که در آن پیشنهادی مبنی بر تفکیک جنسیتی در بیمارستان‌ها بود که در همان زمان نمایندگان مجلسی که ریاست آن را علی‌اکبر ناطق‌نوری برعهده داشت و اکثریت آن را اصولگرایان تشکیل می‌دادند به مخالفت با آن پرداختند و بنابراین با کسب‌نکردن رأی لازم طرح مسکوت ماند تا اینکه در زمان محمود احمدی‌نژاد که موضوع تفکیک جنسیتی به‌شدت مورد توجه دولت و برخی نهادها بود دوباره مطرح شد. هرچند در همان زمان دستجردی، راهکار دیگری را برای این موضوع در نظر داشت که الهام‌گرفته از طرح شکست‌خورده بیمارستان شهید بهشتی قم بود. سال ۱۳۶۷ بیمارستان شهید بهشتی قم که وابسته به مرکز پزشکی بنیاد شهید بود به آیت‌الله شرعی واگذار می‌شود و تصمیم بر آن گرفته شد تا به دلیل شرایط خاص و مذهبی شهر قم این بیمارستان با رویکرد تفکیک جنسیتی تنها به ارائه خدمات به زنان بپردازد که در آن زمان به دلیل کمبود پزشک متخصص زن و مسائل متعدد دیگر بعد از مدتی، این بیمارستان با مشکلات بسیاری روبه‌رو شده و به تعطیلی کشانده می‌شود که دستجردی سال‌ها پس از دوران وزارتش در مصاحبه‌ای درباره آن با صراحت چنین می‌گوید: «ما نمی‌توانیم تفکیک جنسیتی را ایجاد کنیم و الزاما فقط به یک جنس اختصاص دهیم. این امر در بیمارستان شهید بهشتی قم برای اولین‌بار انجام شد و به صورت جدی شکست خورد».

حتی نکته جالب توجه آن است که در حالی سال‌هاست مسئولان به‌دنبال اجرای طرحی هستند که به گفته بسیاری احترام به حقوق شهروندی زنان است که از همان زمانی که بیمارستان تخصصی زنان مهدیه تهران راه‌اندازی شد تاکنون، این مرکز درمانی با مدیریت یک پزشک مرد اداره می‌شود، پرسش این است که با این اهتمامی که در بهره‌گیری از توانمندی‌های زنان پزشک وجود دارد آیا هنوز یک زن نتوانسته است در این سال‌ها در کسوت ریاست این بیمارستان قرار گیرد!

اما دکتر ایرج حریرچی، قائم‌مقام وزیر و معاون کل وزارت بهداشت، در پاسخ به این سؤال که چه تدبیری اندیشیده شده تا بیمارستان جامع زنان به سرنوشت بانک‌های زنانه دچار نشود، می‌گوید: «واقعیت این است که در حوزه سلامت اگر چیزی می‌خواهد نهادینه شود اول باید دید جزء نیاز مردم تلقی می‌شود یا نه. حتی وقتی قرار می‌شود رفتار خوب بهداشتی را در کشور رایج کنیم، آن هم به‌عنوان مطالبه مردم عنوان می‌شود. بنابراین باید بگویم تأسیس بیمارستان جامع زنان هم جزء مطالبات جامعه ما محسوب می‌شود و این پدیده چند دهه می‌شود که در کل دنیا شکل گرفته و در اروپا و آمریکا نیز بیمارستان‌های جامع زنان وجود دارد».

حریرچی در ادامه افزود: «این مسئله را باید فارغ از معیارهای دینی و مذهبی نگاه کرد. همه ما می‌دانیم که معاینه مستلزم تماس فیزیکی است و در ساعاتی از حین بستری فرد ممکن است بی‌هوش باشد و نیاز به معاینه داشته باشد و البته می‌خواهد حریمش هم حفظ شود. اما در این طرح چیزی که مهم است نهادینه‌شدن مطالبه جامعه از این نوع بیمارستان‌هاست. از طرف دیگر در این سیستم خدماتی، باید خدمات درست مطابق با مسائل کارشناسی و مطابق با شأن جامعه زنان ارائه شود، به عبارت دیگر تأسیس این بیمارستان به معنی سلب حقی از زنان نیست، بلکه باید کار به استاندارد بالاتر آن‌طور که زنان مطالبه دارند به آنها ارائه شود».

حریرچی در پاسخ به این سؤال که آیا نمی‌شود این خدمات در بخش زنان بیمارستان‌های عمومی ارائه شود، تصریح کرد: «با وجود اینکه در بیمارستان‌ها بخش زنان داریم، اما در اتاق عمل و رادیولوژی و آزمایشگاه، اکثرا پرسنل بیمارستان و اطبا مشترک هستند و این آن چیزی که در ذهن ما وجود دارد را فراهم نمی‌کند. البته برخی از کج‌سلیقگی‌ها باعث شده که ارائه‌کنندکان خدمات پزشکی با آن مخالفت کنند، ما باید زمینه‌های آموزشی را برای ارائه‌کنندگان خدمات هم بگذاریم تا این مشکل حل شود». معاون وزیر بهداشت در پایان تصریح کرد: « اما این ابتکار ما نیست و بیش از سه دهه است که women hospital در جهان پا گرفته و مطابق درخواست مردم هم شکل گرفته است. تأکید می‌کنم که در دنیا هم بیمارستان‌های دولتی مطابق درخواست‌های بیمار خدمات خود را ارائه می‌دهند. مثلا بیمار محجبه درخواست می‌کند پرسنل در ارتباط با او همجنس وی باشند و حالا در اکثر بیمارستان‌های مدرن دنیا این خدمت را فراهم می‌کنند. این نکته را نیز بگویم که در کشور ما بیمارستان‌های زنان و زایمان داشتیم اما این بیمارستان‌ها چون تک‌تخصصی بودند و رشته‌های دیگری چون داخلی و جراحی نداشتند نتوانستند خدمات لازم را ارائه کنند و این بیمارستان‌های جامع علاوه بر تخصص زنان و زایمان، رشته‌های دیگری را برای زنان تأمین می‌کنند».

 منبع: شرق