غفلت و پیامدهای آن

توجه و هوشیاری یا تنبه و بیداری عامل شناخت خود، دوستان و نزدیكان و مشخصه انسان‌های آرمانگرا و هدفمند است كه ارزش‌های ماندگار حیات و هستی را می‌جویند و غفلت و بی خبری یا بی توجهی و نا آگاهی به حقایق راستین زندگی بیرق برافراشته كسانی است كه دل به سرگرمی‌های پوچ و بی‌ارزش سپرده‌اند و به جای خردورزی و تعقل به خیال و رویاها و آرزوهای سراب گونه دلخوش كرده‌اند و بی احتیاط و پرشتاب به سوی عنوان‌ها و منصب‌های اعتباری و بی ارزش روانه اند.برخی معتقدند غفلت آگاه نبودن نسبت به چیزی هنگام نیاز به آن در خاطر و ذهن است و عده‌ای دیگر بر این باورند اتلاف وقت به بطالت و بیهودگی و بی توجهی نسبت به امور جدی زندگی است، چنانكه تفكر و اندیشه زمینه ساز نورانیت دل و دیده می‌شود و باعث خروج آدمی‌از غفلت یعنی بی توجهی یا بی خبری می‌شود.عالمان اخلاق، سستی و ضعف نفس نسبت به هدف و مقصود خود را غفلت دانسته‌اند كه مقابل آن نیت یا یاد و ذكر و توجه است كه باعث برانگیخته شدن نفس و گرایش به منظور و محبوب آدمی‌در حال و آینده می‌شود.

غفلت از دیدگاه قرآن

آشنایی با آیات و روایات، كه واژه واژه آن باعث ایمنی خاطر و روشنی روح و روان آدمی‌است، زمینه‌ساز ایجاد اندیشه و سپس ایجاد انگیزه می‌شود تا هر یك از ما دست كم به فهم زیان دست یابیم و از زمره غفلت زدگان رهایی یابیم. خداوند می‌فرماید: اولئك هم الغافلون. با توجه به این آیه شریفه اگر به فهم زیان هم برسیم سود است.همچنین در سوره ماعون آیات ۴ و ۵ خداوند می‌فرماید: وای بر نمازگزاران كه در نماز خود سهل انگاری می‌كنند. سخن خداوند مهربان خطاب به غافلان و بی خبران است كه در حال نماز توجهی به گفته‌های خود ندارند و چشم و دل به جای دیگری دوخته اند.امر به یاد و نام خالق در لحظات تضرع و خوف و در صبحگاهان و شامگاهان و دوری از غفلت (ولا تكن من الغافلین) از دیگر سخنان پروردگار با هریك از انسان هاست تا به هوشیاری و توجه رو كنند. چنانچه در آیه ای دیگر با هشدار نسبت به دور افتادگان از خود آگاهی و احساس مسئولیت می‌فرماید: مرگ بر دروغگویان، همان‌ها كه در جهل و غفلت فرو رفته اند. (ذاریات آیات ۱۰ و ۱۱).

اثرات غفلت در زندگی

آشنایی با آثار زیانبار غفلت، همت ما را برای غفلت‌زدایی در زندگی بیشتر می‌سازد تا با شور و شناخت و تمرین و تلاش، عزم و جزمی‌فراوان تر یابیم و خود را از تیرگی‌ها و تاریكی‌های غفلت خارج سازیم. نخستین پیامد غفلت، غرور و خودخواهی است. بی شك آنگاه كه اشیای اصیل در اختیار انسان نباشد، نسبت به بدلی‌ها تفاخر و تظاهر می‌كند.غفلت یا بی خبری از ارزش‌های اصیل و ماندنی باعث غرور و برتربینی نسبت به امور اعتباری و چند روزه می‌شود كه در آن به میز و مقام، ثروت و مال یا علم و تحصیلات رو می‌كند و با خواب و خیال ماندگار بودن این عنوان‌های پوچ، روزگار خویش را سپری می‌نماید به گونه ای كه به جای امارت بر مال و مقام، اسارت گریبان او را می‌گیرد و به سوی پرتگاه شخصیت روانه اش می‌سازد. امام علی (ع) درباره این صفت نا زیبا فرمود: بیداری و هوشیاری نور و روشنایی است و غفلت و بی خبری، غرور و خود خواهی. (غررالحكم،ص ۴۴۸).اثر دیگر غفلت مردگی قلب یا دوری از خردورزی و دستیابی به راه هدایت است، زیرا غبارهای غفلت یكی پس از دیگری باعث سیاهی و تباهی دل می‌شود و راه رشد و شكو فایی را بر آن می‌بندد. همراه با این زیان بزرگ، كوری دیده دل هم فرا می‌رسد و بصیرت انسان غافل، باعث نابینایی نسبت به حقایق روشن و آشكار می‌شود.تاثیر دیگر غفلت و دل مشغولی نسبت به امور ظاهری و فریبنده دنیوی است، باعث ریا یعنی خوش آمدن اطرافیان و یافتن مقام و موقعیت در نگاه دیگران و از دست دادن فرصت‌های زیبا در زندگی می‌شود. مایوس شدن از رحمت الهی اثر دیگری از غفلت و هم نشینی با غافلان است. چنان كه امام سجاد (ع) در دعای ابو حمزه به پیشگاه خدای خود عرض می‌نماید: شاید مرا در بین غافلان دیده ای پس از رحمت خود مایوس ام كرده ای.

همسايگان را دريابيم

وجود همسايه خوب، براي آدمي نعمتي ارزشمند و همسايه خوب بودن، مايه محبت و دوستي است. دل‌ها همواره متوجه جايي مي‌شود كه نيكي و مهرباني در آن حاكم باشد و هرجا كه شهد خير باشد، افراد گرد هم مي‌آيند. نقش رفتار نيك در همسايگي، در ايجاد تجمع‌هاي پرشكوه و الفت‌هاي اجتماعي، فراوان است. حضرت علي(ع) مي‌فرمايد: «منْ حسُن جِوارِه كثُر جيرانُهُ؛ آن‌كه همسايگي اش نيكو باشد، همسايگانش روزافزون مي‌شود.» ايشان در حديثي ديگر مي‌فرمايد: «خوش همسايگي، هم آبادي‌ها را آباد و هم عمرها را زياد مي‌كند». امام صادق(ع) نيز در سخني فرمود: «بر شما باد نماز خواندن در مسجدها و همسايگي خوب با مردم». گاهي تحمل سختي‌ها و ناسازگاري‌هاي همسايگان، براي حُسن هم‌جواري لازم است. اگر بخواهيم روابط‌مان از هم نگسلد، بايد صبور بود و تحمل كرد و بدي را با بدي پاسخ نداد. رفت و آمد، رسيدگي، احوالپرسي، ياري، عيادت، انفاق و صدقه، رفع نياز و همدردي، از جمله وظايفي ‌است كه بر عهده همسايه و نيز نشانه جوانمردي و انسان دوستي است. حضرت علي(ع) مي‌فرمايد: «رسيدگي به همسايگان، جوانمردي است». همچنين حضرت امام باقر (ع) يكي از ويژگي‌هاي مهم شيعه را، رعايت حق همسايگي مي‌داند و مي‌فرمايد: از نشانه‌هاي پيروان ما، رسيدگي به همسايگان نيازمند و تهيدست و بدهكاران و يتيمان است. انسان شرافتمند و با وجدان چگونه مي‌تواند آسوده خاطر و با شكم سير بخوابد، در حالي كه در همسايگي او محروم و گرسنه و نيازمند باشد و با آنكه او مي‌تواند گرهي را از آنان بگشايد، كوتاهي كند!؟ چگونه مي‌تواند اين سخن پيامبر را از ياد ببرد كه: هر كس سير بخوابد، در حالي كه همسايه مسلمانش گرسنه باشد، به من ايمان نياورده است! اگر اين حق و حريم اسلامي، مسئولانه شناخته و رعايت شود، در جامعه اسلامي نيازمند و گرفتاري كه صورت خود را با سيلي سرخ نگه دارد، پيدا نخواهد شد.

179/