انحصار واردات دارو شکسته شد
رسول دیناروند با اعلام این خبر می‌گوید: «درحال حاضر با این اقدام کنترل قیمت دارو به دو صورت انجام می‌شود، هزینه برخی از این داروها مانند داروی بیماران خاص و صعب‌العلاج را خود دولت برعهده گرفته است، به این ترتیب بیمار قیمت واقعی دارو را پرداخت نمی‌کند و با قیمت ارزان‌تری دارو به دستش می‌رسد.» به گفته او، در مورد سایر داروها، کنترل قیمت با سیاست «کاهش ارزی» آن داروی وارداتی صورت می‌گیرد: «ما برای اولین‌بار انحصار واردات دارویی را حذف کردیم و به هیچ شرکتی اجازه نمی‌دهیم انحصار واردات دارویی را عهده‌دار باشد.
پیش از این قیمت داروهای ثبت شده در کشور که مجوز واردات هم داشتند از طریق فراخوانی که همه شرکت‌ها می‌توانستند در آن شرکت کنند، تعیین می‌شد. حالا با شکسته شدن انحصار واردات دارو، این حق انتخاب را داریم تا با پایین‌ترین قیمت ممکن نیازهای کشور را تأمین کنیم.» دیناروند به کاهش ٣٥٠میلیون دلاری واردات دارو اشاره کرد و این توضیح را می‌دهد که بخشی از کاهش واردات دارو به خاطر پایین رفتن قیمت‌هاست: «این میزان صرفه‌جویی ارزی، ناشی از کاهش تعداد واردات نیست، بلکه بخش عمده‌ای از آن مربوط به کاهش قیمت داروی وارداتی بوده است؛ مثلا واردات داروی فاکتور ٨ که به صورت رایگان به دست بیماران هموفیلی می‌رسد در سال ٩٢ با قیمت ١٠٠ یورو برای هر ویال انجام می‌شد، این درحالی بود که ما توانستیم در سال گذشته با سیاست کاهش ارزی، ٢٨درصد زیر قیمت قبلی و با پرداخت ٧٨ یورو برای هر ویال به کشور وارد کنیم.»
او همچنین با تأکید بر این‌که سازمان غذا و دارو در سال‌جاری از این هم فراتر رفته است و فاکتور هشت که نیاز به واردات حدود ٥٠٠هزار ویالی دارد را با قیمت ٥,٥٨ یورو وارد خواهد کرد، ادامه می‌دهد: «باوجود تمام مشکلاتی که خرد و کلان بر آن واقف‌اند، در دو سال پیاپی قیمت یک داروی وارداتی ١٠٠ یورویی را از یک منبع واحد به زیر ٦٠ یورو رسانده و یک کاهش قیمت نسبتا مناسب ٤٠درصدی دادیم و این یعنی یک صرفه‌جویی ارزی بهینه.» به گفته او، تنها در همین فاکتور ٨ با توجه به بالابودن وارداتش چیزی حدود ٢٠میلیون یورو برای وزارت بهداشت و مردم، صرفه‌جویی ارزی داشته‌ایم.
شکسته شدن انحصار واردات دارو موضوع قابل تاملی است. از یک سو گفته می‌شود که این اقدام منجر به کاهش قیمت داروهای خارجی می‌شود، از سوی دیگر این انتقاد بر آن وارد می‌شود که واردات دارو با این روش، مسئولیت شرکت تولید‌کننده دارو را همراه نخواهد داشت. این موضوعی است که محمود هادی‌پور، داروساز، عضو سابق هیأت‌مدیره انجمن تالاسمی ایران در گفت‌وگو با «شهروند» به آن اشاره می‌کند. او درباره این اقدام سازمان غذا و دارو توضیحاتی می‌دهد: «این سیاست سازمان غذا و دارو تا حدی درست است.
پیش از این بخشی وجود داشت که شرکت‌های وارد‌کننده دارو به ایران، عاملیت یا نمایندگی در کشور داشتند و از آن طریق داروها را وارد می‌کردند. تمام شرکت‌های وارد‌کننده دارو هم در ایران این عاملیت را دارند که معمولا این نمایندگی‌ها در دست بخش خصوصی قرار داشت.» او ادامه می‌دهد: «مسأله‌ای که وجود داشت این بود که خیلی از این شرکت‌ها، نمایندگی دو یا چند داروی رقیب را در ایران می‌گرفتند که این اتفاق در هیچ جای دنیا رخ نمی‌داد چرا که اقدام اشتباهی است و نباید یک شرکت، نمایندگی دو داروی رقیب را در دست بگیرد. تعداد این شرکت‌ها هم درحال افزایش بود.»
این داروساز، به قیمت‌گذاری دارو از سوی همین شرکت‌ها هم اشاره کرد: «این شرکت‌ها قیمت‌گذاری داروها را هم به انحصار خود درآورده بودند. حالا سازمان غذا و دارو برای خارج کردن این انحصار، به‌طور مستقیم داروها را وارد می‌کند، یعنی داروهای خارجی را به صورت تک‌نسخه‌ای یا فوریتی وارد می‌کنند.» هادی‌پور درعین‌حال که معتقد است این اقدام می‌تواند قیمت‌ها را بشکند، انتقادی نسبت به این روش واردات دارو دارد: «شکستن انحصار دارو، می‌تواند منجر به این شود که قیمت‌ها پایین بیاید، اما دارو یک ساختاری دارد که باید حفظ شود، یعنی شرکت تولید‌کننده زمانی که عاملیت یا نمایندگی در کشور داشته باشد، نسبت به دارویی که وارد می‌کند، تعهد و مسئولیتی هم دارد، یعنی دارو ثبت می‌شود و آزمایش‌های لازم روی آن صورت می‌گیرد، اما اگر دارو از طریق فوریتی یا تک نسخه‌ای وارد شود، دیگر این زنجیره رعایت نمی‌شود.»
به گفته این داروساز، شرکت خارجی تولید‌کننده دارو هم دیگر مسئولیتی نسبت به دارویش ندارد، بنابراین سازمان غذا و دارو باید برای این مشکل فکری کند: «سازمان غذا و دارو باید به سمتی برود که شرکت‌های دارویی بزرگ خودشان در ایران محصولاتشان را عرضه کنند و دیگر نیازی به واسطه نباشد، آن زمان دیگر خود آن شرکت‌ها نسبت به محصولاتشان مسئولیت پیدا می‌کنند.» او ادامه می‌دهد: «شرکت‌های تولید‌کننده باید فرصت سرمایه‌گذاری در ایران داشته باشند و تنها به بسته‌بندی محصولات محدود نشوند. این به نفع صنعت داروسازی کشور است.
» با این همه هادی‌پور تأکید می‌کند که از یک سو به خاطر تحریم‌ها و قوانین کشور، امکان این نوع سرمایه‌گذاری‌ها وجود ندارد: «در گذشته شرکت‌هایی که نمایندگی دارو می‌گرفتند، با سیاست‌های خودشان، بازار را به سمت مصرف داروی مورد نظرشان سوق می‌دادند، یعنی می‌توانستند به اجبار داروی خارجی خاصی را در بازار ترویج دهند. با این اقدام سازمان غذا و دارو دیگر این شرکت‌ها نمی‌توانند انحصاری برخورد کنند.»
او به این نکته هم اشاره کرد که این تصمیم برای داروهای خارجی است: «هنوز مشخص نیست که مواد اولیه دارویی هم شامل آن می‌شود یا خیر. اما به‌طورکلی سیاست‌های سازمان غذا و دارو در ارتباط با مواد اولیه دارویی خیلی شفاف نیست. حالا برخی از شرکت‌های تولید‌کننده دارو هستند که تا چند سال پیش وارد‌کننده مواد اولیه دارویی بودند، به همین دلیل واقعا ما نمی‌دانیم که تکلیف مواد اولیه دارویی چیست.»