کودکان و نوجوانان؛ نسل تلفن همراه هوشمند

موبنا – اگر دارای کودکی هستید که در سن مدرسه قرار دارد و تاکنون این پرسش را مطرح نکرده است، خود را آماده کنید تا در آینده نزدیک با آن موجه شوید. در گذشته‌ای نه چندان دور، والدین تا پیش از آن که فرزندانشان وارد دبیرستان شوند با طرح موضوع خرید تلفن همراه از سوی آنها مواجه نمی شدند. اما امروزه شرایط با توجه به پیشرفت سریع فناوری تغییر کرده و جای تعجبی ندارد که کودکی ۱۱ ساله یا حتی با سنی کمتر را در حال استفاده از تلفن همراه هوشمند مشاهده کنید.

بابا، مامان، می توانم یک تلفن همراه هوشمند داشته باشم؟
امکان برقراری تماس و ارسال پیامک دیگر مساله عجیبی برای کودکان و نوجوانان محسوب نمی شود. در حال حاضر، تلفن‌های همراه هوشمند به کامپیوترهای قدرتمند و کارآمدی مبدل شده‌اند که تنها در یک دست جای می گیرند. این ابزارک‌های محبوب امکان دسترسی نامحدود به اینترنت و انواع مختلف برنامک‌ها از نمونه‌هایی پیچیده تا بازی و سرگرمی را فراهم می کنند. بر همین اساس، اگر برنامه‌های نصب شده روی تلفن همراه مناسب کودکان و نوجوان نیست به صدها هزار برنامک دیگر دسترسی دارید که هر موضوع و یا فعالیتی را پوشش می دهند.
تمامی این موارد چالش‌ها و فرصت‌هایی را برای والدین ایجاد می کنند. تنها زمانی احساس می کنیم که اینترنت را تحت کنترل داریم که برنامه‌های کنترل والدین را روی تلفن همراه یا کامپیوتر فرزند خود به دقت نصب کرده و همچنین نرم افزارهای امنیتی و ضد ویروس به روز هستند. اما از سوی دیگر، تلفن‌های همراه هوشمند می توانند ابزارهایی قدرتمند برای یادگیری، برقراری ارتباط و آموزش مسئولیت پذیری به بچه‌ها باشند.
در حقیقت، در عصر جدید تلفن‌های همراه هوشمند، والدین باید در مسیر درک و آشنایی هرچه بیشتر از چگونگی کارکرد این فناوری حرکت کرده و آموزش‌های لازم درباره ایمنی و مسئولیت استفاده از آن را به فرزندان خود آموزش دهند.

تلفن همراه هوشمند و خانواده
در حال حاضر، تلفن‌های همراه به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی خانواده‌ها در کشورهای مختلف جهان مبدل شده‌اند. هنگامی که فرزندتان به سنی می رسد که درخواست جدی خود برای تملک تلفن همراه را مطرح می کند، گفت و گوهایی که تا پیش از این برای والدین جنبه شوخی و سرگرمی داشته‌اند به نگرانی‌هایی جدی مبدل می شوند.
بررسی‌هایی اخیر نشان می دهند والدین نظرات متفاوتی درباره سن مناسب برای استفاده از تلفن همراه توسط کودکان دارند. برخی از والدین تلفن همراه را به عنوان ابزاری کلیدی برای امن نگه داشتن فرزندان خود و ارتباط آسان با آنها معرفی می کنند. این در شرایطی است که برخی دیگر، تلفن همراه را پاداشی برای رفتار خوب یا گامی ضروری در مسیر مبدل شدن کودکان و نوجوانان به فردی مسئولیت پذیر در نظر می گیرند.
در هر صورت، این مساله که آیا فرزندتان از آمادگی لازم برای تملک تلفن همراه برخوردار است نسبت به موضوعات کم اهمیت‌تری مانند سن از اهمیت بیشتری برخوردار است. اگر همچنان نسبت به آمادگی فرزندتان برای در اختیار داشتن تلفن همراه تردید دارد می توانید پرسش‌هایی که در ادامه به آنها اشاره می شود را با خود مطرح کنید تا نسبت به شرایط وی اطمینان حاصل کنید.
بر اساس بررسی‌های انجام شده، کلیدی‌ترین پرسشی که والدین از کارشناسان پیرامون زندگی دیجیتال مطرح می کنند به زمان مناسب برای دسترسی کودکان به تلفن همراه مربوط می شود.

آیا فرزندتان برای ارتباط با شما و یا موقعیت‌های اضطراری دیگر به تلفن همراه نیازمند است؟
آیا فرزند شما به زمان و محدودیت استفاده از وسایل دیگر مانند تلویزیون و کنسول بازی‌های ویدئویی که از سوی شما تعیین شده‌اند، احترام می گذارد؟
آیا فرزند شما درک می کند چه نوع برنامک‌هایی مناسب دانلود بوده و نحوه جستجوی ایمن در فضای مجازی چگونه است؟
آیا فرزند شما با نحوه استفاده ایمن و مناسب از تلفن همراه آشنا است؟
آیا فرزند شما می داند با چه افرادی می تواند ارتباط برقرار کرده و با چه افرادی حق این کار را ندارد؟
آیا فرزندتان از این که چه چیزهایی را می تواند در فضای آنلاین به اشتراک بگذارد و چه چیزهایی را نمی تواند، آگاه است؟ چه نوع تصاویر و نظراتی نباید توسط وی در فضای مجازی ارسال شوند؟

هنگامی که قادر باشید به تمامی پرسش‌های مطرح شده پاسخ مثبت و جامعی بدهید از این مساله که فرزندتان می تواند به نخستین تلفن همراه خود دسترسی داشته باشد، مطمئن هستید. البته این که شما آمادگی لازم برای این شرایط را دارید یا خیر، خود موضوع متفاوتی است.
جلسه خانوادگی تلفن همراه هوشمند و موارد مورد بحث
ارائه نخستین تلفن همراه به فرزندتان نقطه عطفی در زندگی وی محسوب می شود. این مساله نشان می دهد که وی بزرگ شده است. بر همین اساس، فرصتی مناسب در اختیار والدین قرار دارد تا با فرزندان خود برای ایجاد و برقراری ارتباط دستورالعمل‌ها و محدودیت‌هایی که آنها و دستگاه‌هایشان را ایمن نگه می دارند، همکاری کنند. این مساله سردرگمی درباره موارد استفاده و رفتارهایی که توسط والدین قابل قبول و غیر قابل قبول هستند را از بین می برد. برای برگزاری جلسه خانوادگی خود می توانید موارد زیر را در نظر بگیرید:

ایجاد رابطه‌ای مطمئن
جلسه خود را با ارائه نکاتی مثبت و تجربه ارتباط با تلفن همراه آغاز کنید. به فرزند خود بگویید که به وی و نحوه استفاده از تلفن همراه اعتماد داشته، اما برای در اختیار داشتن این وسیله‌ی جدید مسئولیت‌ها و پارامترهای مشخصی باید در نظر گرفته شوند. نه تنها تلفن همراه یک سرمایه گذاری مالی است، بلکه امکان دسترسی به طیف گسترده‌ای از اطلاعات را برای کودکان فراهم می کند. از این رو، آموزش چگونگی استفاده مناسب از تلفن همراه نخستین گام محسوب می شود.
تعیین قوانین
پیش از آغاز جلسه فهرستی از قوانین که معتقدید برای کنترل نحوه استفاده از تلفن همراه توسط فرزندتان ضروری هستند را تهیه کنید. این قوانین را به گونه‌ای تنظیم کنید که برای فرزندتان قابل درک باشد. بخش قابل توجهی از زمان این جلسه خانوادگی می تواند به بازبینی و بحث درباره این قوانین و بهتر کردن آنها اختصاص داده شود تا در پایان گفت و گوها، هم والدین و هم فرزندان با درکی درست و ساختاری که برای اجرای آنها به کار گرفته خواهد شد، جلسه را ترک کنند.
این ساختار می تواند شامل مجموعه‌ای از هشدارها و پیامدها باشد که کودکان باید از آنها کاملا مطلع باشند. همچنین، می توانید از فرزندتان درباره ارائه قوانینی که به نظر وی مهم هستند، پرسش کنید. در برخی مواقع، آنها افراد سخت گیرتری نسبت به خود شما هستند!
محدود کردن به اشتراک گذاری بیش از حد اطلاعات در فضای مجازی
به اشتراک گذاری بیش از‌اندازه اطلاعات در سایت‌های شبکه‌های اجتماعی و دیگر وب سایت‌ها می تواند به شرمندگی، سرقت هویت، مشکلات حریم خصوصی، زورگیری سایبری و موارد دیگر منجر شود. به فرزند خود در درک این مساله که چه مواردی برای به اشتراک گذاری آنلاین مناسب بوده و چه مواردی مناسب نیستند، کمک کنید. به عنوان مثال، اگر فرزندتان در شبکه اجتماعی فیسبوک عضو شده، می توانید از وی درخواست کنید تا اطلاعات مربوط به نام مدرسه، تاریخ تولد یا شماره تلفن و یا دیگر اطلاعات شخصی مهم را در حساب کاربری خود ثبت نکند.

مسائل مربوط به ایمنی
موضوعات بسیاری پیرامون ایمنی در استفاده از تلفن همراه هوشمند و حضور در فضای مجازی وجود دارند که باید طی جلسه خانوادگی خود آنها را با فرزندتان مطرح کنید. از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

چگونگی رسیدگی به شرایط اضطراری
اطمینان حاصل کنید که فرزندتان از این که می تواند و باید در شرایط اضطراری با شما تماس گرفته و یا با شماره‌های اضطراری دیگر تماس برقرار کند، آگاه است.
جستجو و دانلود ایمن
هیچ گاه تصور نکنید که کودکی آشنا به اینترنت تمامی شرایط استفاده مطمئن از آن را زیر کنترل خود دارد. به فرزند خود توصیه کنید تا از کلیک روی وب سایت‌هایی که با آنها آشنا نیست، خودداری کرده و از وی بخواهید تا پیش از بازدید از سایتی جدید یا دانلود برنامک‌های جدید این اقدام را با شما در میان بگذارد.
محتوای نامناسب
اگر تلفن همراه فرزندتان دارای دوربین است باید از این مساله آگاه بوده و آن را بپذیرند که از دوربین برای گرفتن و ارسال تصاویری نامناسب در فضای مجازی یا برای دیگران استفاده نکنند. همچنین، آنها نباید پیام‌های متنی و صوتی زشت و تهدیدآمیز را به دیگران ارسال کنند و در صورت دریافت چنین مطالبی نیز آن را به سرعت با شما در میان بگذراند.
حریم خصوصی آنلاین
احترام گذاشتن به حریم خصوصی خود و دیگران را به فرزند خود آموزش دهید. آنها نباید اطلاعات شخصی خود و یا دیگر اعضای خانواده را در وب سایت‌ها ارسال کرده یا به پرسش‌هایی پاسخ دهند که با هدف کسب اطلاعات و جزئیات شخصی خانواده‌ها مطرح شده‌اند.
کودکان نباید پیام‌ها و یا ایمیل‌هایی که حاوی اطلاعات شخصی و خصوصی افراد هستند را فوروارد کنند زیرا می تواند مشکلات بزرگی را ایجاد کرده و یا موجب شرمندگی آن فرد شود. بر همین اساس، کودکان هیچ گاه بدون اجازه دیگران نباید عکس و یا ویدئوهای آنها را در فضای مجازی ارسال و یا آپلود کنند. به فرزندتان نحوه رفتار با دیگران همان گونه که دوست دارد با وی رفتار شود را آموزش دهید.
خطر افراد غریبه
کودکان باید از این نکته آگاه باشند که در صورت دریافت پیام، تصویر، ایمیل و یا هر مورد مشکوک دیگری از فردی ناشناس آن را با شما در میان گذاشته و هیچ گاه به چنین ارتباطاتی پاسخ ندهند.
بحث درباره ارسال پیامک و برقراری مکالمه
به طور میانگین نوجوانان بین ۱۱ تا ۱۴ سال، روزانه ۷۳ دقیقه را به ارسال پیامک گذرانده و به طور میانگین ۵۰ پیامک در روز ارسال می کنند. در شرایطی که ارسال پیامک گزینه‌ای سریع و آسان برای برقراری ارتباط با فرزندتان محسوب می شود، امکان گفت و گوهای بیش از حد و بدون نظارت را نیز فراهم می کند. از این رو، با توجه به سن فرزند خود می توانید میزان استفاده از تلفن همراه برای ارسال پیامک یا برقراری تماس را تعیین کنید.
امضا قرارداد
در پایان جلسه خانوادگی خود قرارداد قوانین استفاده از تلفن همراه را امضا کرده و آن در مکانی قابل مشاهده توسط همگان در منزل قرار دهید.

پرسش‌های مطرح شده
طی جلسه خانوادگی باید پرسش‌ها و جمله بندی‌های خود را با توجه به شخصیت و سن فرزند خود تنظیم کنید. همچنین، در برخی موارد می توانید بحث‌های دو طرفه انجام داده تا احساس ارزشمند بودن را در فرزند خود نیز ایجاد کنید. بر همین اساس، باید اطمینان حاصل کنید که فرزندتان از چگونگی استفاده صحیح و مناسب از تلفن همراه آگاه شده است. برخی از پرسش‌هایی که در جلسه خانوادگی می توانید مطرح کنید شامل موارد زیر می شوند:

چه برنامه‌ای برای استفاده از تلفن همراه خواهید داشت؟
آیا موردی هست که قصد انجام آن را داشته، اما با چگونگی آن آشنا نیستید؟
چگونه برنامک‌ها را دانلود خواهید کرد؟ برای انجام این کار از چه منابعی استفاده خواهید کرد؟
در صورت دریافت پیامک یا تصاویری از فردی که با وی آشنا نیستید، چه اقدامی انجام خواهید داد؟
زمانی که روی آدرس وب سایتی کلیک می کنید، چگونه از ایمن بودن آن اطمینان حاصل خواهید کرد؟
چه اقدام‌هایی باید انجام دهید تا از بی خطر بودن یک برنامک اطمینان حاصل کنید؟
رفتارهای خوب و مناسب در زمینه استفاده از تلفن همراه را چه چیزهایی در نظر می گیرید؟
چه زمان‌هایی تلفن همراه خود را روی حالت سایلنت تنظیم کرده و یا آن را خاموش خواهید کرد؟ چرا؟
آیا درباره قوانینی که درباره استفاده از تلفن همراه تعیین کرده‌ایم پرسشی دارید؟
آیا با مطالبی که برای ارسال در شبکه‌های اجتماعی مناسب هستند و مطالبی که مناسب نیستند، آشنا هستید؟

چگونه رفتارهای نامناسب استفاده از تلفن همراه را شناسایی کرده و به آنها رسیدگی کنیم؟

آشنایی و دسترسی کودکان به تلفن‌های همراه هوشمند همانند شمشیری دو لبه برای آنها و والدین‌شان محسوب می شوند. از یک سو، گزینه‌ای ثابت و مناسب برای برقراری ارتباط در هر زمان با کودک وجود داشته و همچنین می دانید که امکان دسترسی وی به شما و یا شماره‌های اضطراری دیگر در صورت نیاز فراهم است.
از سوی دیگر، در اختیار داشتن تلفن همراه هوشمند به معنای آن است که شما و فرزندتان باید خود را برای مشکلات و تله‌های پیش رو مانند استفاده بیش از ‌اندازه از تلفن همراه آماده کنید. برای رسیدگی هرچه بهتر به این شرایط می توانید نکات زیر را مورد توجه قرار دهید:

کنترل صورت حساب
بساری از خدمات دهندگان تلفن همراه این امکان را فراهم کرده‌اند که به صورت آنلاین جزئیات صورت حساب خود را مشاهده کنید. همچنین امکان مشاهده برنامک‌ها، زنگ‌ها و موارد دیگر که هزینه آنها در صورت حساب ثبت شده‌اند، وجود داشته تا از چند رقمی شدن هزینه صورت حساب خود جلوگیری کنید.
صحبت کردن و گوش دادن
اطمینان حاصل کنید که از انگیزه فرزند خود برای تملک تلفن همراه به خوبی آگاه شده و هر موضوعی که در زندگی آنها رخ خواهد داد در چارچوب استفاده از تلفن همراه و پیروی از قوانین تعیین شده خواهد بود. اگر نسبت به تخطی از قوانین توسط فرزندتان مشکوک شده‌اید، گفت و گوی دوستانه‌ای با وی داشته باشید.
آنها را از پیامدهایی تخطی از قوانین آگاه کرده و در صورت نیاز اقدام‌های لازم برای پیشگیری از این شرایط را انجام دهید. همچنین، در صورت مواجهه با تخطی از قوانین می توانید اقدام‌های تنبیهی مانند محدود کردن هرچه بیشتر استفاده از تلفن همراه و یا حتی گرفتن آن برای مدتی مشخص که از پیش تعیین شده‌اند را اجرایی کنید.

ارتباط با تلفن همراه و مسئولیت پذیری
والدین می توانند از تلفن‌های همراه هوشمند برای کمک به آموزش مسئولیت پذیری و قضاوت درست در کودکان استفاده کنند. درگیر کردن بچه‌ها در موضوعاتی مانند هزینه استفاده از تلفن همراه فرصتی مناسب برای کمک به فراگیری مسائلی درباره پول، پرداخت قبض و اولویت‌های مالی محسوب می شود. نوجوانان بزرگتر حتی ممکن است قادر باشند تا بخشی از قبض تلفن همراه خود را پرداخت کنند. تاخیر در پرداخت می تواند به معلق شدن خدمات تلفن همراه منجر شده که آموزه خوبی در زمینه اهمیت پرداخت به موقع صورت حساب‌ها است.
تشویق کودکان به استفاده متعادل از تلفن همراه
به عنوان افراد بزرگسال، ما همیشه از تلفن‌های همراه خود برای ارسال پیامک یا برقراری تماس استفاده نمی کنیم. تلفن‌های همراه هوشمند کاربردهای بسیاری داشته که از آن جمله می توان به خریدهای آنلاین، انجام عملیات بانکی، به اشتراک گذاری مطالب و مدیریت وظایف اشاره کرد. برخی از کاربردهای مفید تلفن‌های همراه عبارتند از:
انجام محاسبات ریاضی هنگام خرید یا پخت و پز
جستجوی پاسخ پرسش‌هایی که هنگام کار یا انجام تکالیف با آنها مواجه شده‌ایم.
دانلود برنامک‌های ایمن و سرگرم کننده از منابعی ایمن (به عنوان مثال، اپ استور اپل یا پلی استور گوگل)

مراقبت مناسب از تلفن همراه هوشمند
پیش از آن که تلفن همراه هوشمند را در اختیار فرزند خود قرار دهید، چگونگی استفاده امن و محافظت روزانه از این ابزارک‌های حساس را به دقت تشریح کنید. در حقیتق، تلفن همراه مفقود شده یا به شدت آسیب دیده خبری ناخوشایند و البته پر هزینه محسوب می شود. می توانید این توصیه‌ها را به کودکان ارائه کنید:

حفاظت از ترک و آسیب
اجازه ندهید سقوط‌های اجتناب ناپذیر تلفن همراه از دست کودکان موجب ترک خوردن صفحه نمایش و یا حتی شکل گیری شرایطی وخیم‌تر شوند. هنگامی که تلفن همراه هوشمندی را خریداری می کنید می توانید یک قاب محافظ نیز برای آن خریداری کنید. قاب‌های محافظ، نمایشگر و نقاط حساس دیگر تلفن همراه را از آسیب‌های جدی مصون نگه می دارند. از این رو، ‌اندکی هزینه اضافه در ابتدا بهتر از هزینه سنگین خرید تلفن همراه نو محسوب می شود.
پیشگیری از سرقت و مفقود شدن
یکی از تهدیدهای جدی که کاربران تلفن‌های همراه هوشمند با آن مواجه هستند، گم شدن و یا به سرقت رفتن این وسایل است. به طور میانگین حتی کاربران بزرگسال نیز یک بار در سال تلفن همراه خود را گم می کنند. از این رو، ارائه توصیه‌هایی ساده به کودکان که می توانند خطر گم شدن تلفن همراه را به حداقل برسانند از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. از جمله نکاتی که در این زمینه می توان در نظر گرفت:
جیبی مخصوص را در کوله پشتی یا کیف کودکان برای نگهداری از تلفن همراه اختصاص داده و اطمینان حاصل کنید که آنها همواره تلفن همراه خود را در آن قرار می دهند. بی تردید، یادگیری رفتار کنترل مکرر یک جیب، آسان‌تر از کنترل محیط همواره در حال تغییر اطراف آنها است.
هیچ گاه اجازه ندهید که کودکان تلفن همراه را خارج از محدوده دید خود قرار دهند. همچنین، هرگز نباید تلفن همراه را به دوست خود قرض داده تا در مکانی بدون حضور آنها از آن استفاده کند.
هنگامی که در رستوران، پارک، مدرسه و یا هر مکان عمومی دیگری حضور دارید، کودکان نباید تلفن همراه خود را روی میز قرار دهند. مطالعات نشان داده‌اند که کافی شاپ‌ها و رستوران‌ها از رایج‌ترین اماکن در زمینه گم شدن تلفن همراه هستند.
می توانید از برنامک‌های ضد سرقت و تعیین موقعیت مکانی تلفن همراه برای ردیابی دستگاه گم شده یا مسروقه از راه دور استفاده کنید.

مدیریت نیرو
به کودکان خود مدیریت نیرو در تلفن همراه با استفاده از حالت صرفه جویی، خاموش شدن سریع نمایشگر، خاموش کردن بلوتوث و وای فای و یا بستن برنامک‌هایی که از آنها استفاده نمی کنند را آموزش دهید. تمام شدن باتری تلفن همراه به معنای خارج شدن کودکان از دسترسی شما هستند. نحوه صحیح شارژ کردن باتری را نیز به فرزندتان آموزش دهید.