گازوئیل بی کیفیت، رقیب مازوت
اخبار بازار ایران – هواي نقاط کشور هم تعريفي ندارد. روز گذشته در کنار اخبار آلودگي در مورد اراک، گفته شد شاخص آلودگي هواي اراک به 500 رسيد که به گفته مسئولان حاکي از وضعيت خطرناک و قهوه‌اي است و در شازند نيز اين شاخص به عدد 202 و وضعيت بسيار خطرناک يعني بنفش رسيد.
اما در ميان بي‌تفاوتي‌ها و در واقع همان عادت کردن به آلودگي هوا، گاهي اخبار، اطلاعات و آماري منتشر مي‌شود که براي لحظاتي ذهن را به خود مشغول مي‌کند مثل همين خبر ديروز: مرگ سالانه «45 هزار ايراني» به‌خاطر آلودگي هوا! اينبار، محمدصادق حسن‌وند، رئيس مرکز تحقيقات آلودگي هوا اين خبر را اعلام کرده و گفته «دو سال است که شاهد برگشت دي اکسيد گوگرد هستيم که اين نشان مي‌دهد وضعيت خوبي نداريم.» به گفته حسن‌وند، براي اولين بار در تاريخ کشور پنج سال است که روند افزايش غلظت آلاينده‌ها را شاهد هستيم و تقريبا غلظت ذرات معلق کمتر از 2.5ميکرون افزايش شش برابري پيدا کرده است.
اما اين مرگ و ميرها و اين مراجعه‌هاي رو به افزايش به بيمارستان‌ها و درمانگاه‌ها به دليل آلودگي هوا، دلايلي هم دارد و مهم‌ترين آن چه از نظر برخي مسئولين و کارشناس‌ها و چه از نظر شهروندان و افکار عمومي، مازوت بوده.
سوخت کثيف؛ آلوده کننده‌اي که در نيروگاه‌هاي توليد برق و موارد مشابه استفاده مي‌شود و البته دليل استفاده هم مطابق معمول صحبت‌هاي مسئولين به تحريم‌ها ارتباط دارد. بحث مورد نظر در خصوص استفاده از مازوت نيست چراکه هم گزارش‌هاي مردمي از طريق ويدئوهايي که از مازوت سوزي در فضاي مجازي به اشتراک گذاشته‌اند زياد است هم بسياري از کارشناسان محيط زيست هم نظرات متعددي در اين خصوص داده و انتقاد و راهکارهاي خود را ارئه داده‌اند.
بحث امروز در خصوص رقيب جديد مازوت است؛ متهم جديد آلودگي هواي تهران. براساس آنچه که حسين شهيدي، مديرعامل سابق شرکت کنترل کيفيت هواي تهران و معصومه ابتکار، رئيس اسبق سازمان حفاظت از محيط‌زيست مي‌گويند، گازوئيل مصرفي کيفيت نگران‌کننده‌اي دارد و چندان با مازوت‌سوزي فرقي ندارد.
از سوي ديگر، عباس شاهسوني، رئيس گروه سلامت هوا و تغيير اقليم وزارت بهداشت، اخيراً از افزايش 5 برابري ميزان دي‌اکسيد گوگرد در هواي شهر تهران خبر داد و علت آن را استفاده برخي صنايع از سوخت‌هاي سنگين حاوي مقادير بالاي گوگرد دانست. اما داريوش گل‌عليزاده، سرپرست مرکز ملي هوا و تغيير اقليم سازمان حفاظت محيط زيست، مدتي قبل با تکذيب اين موضوع به خبرآنلاين گفت: «در بازه زماني 22 تا 26 آذر، شاخص دي‌اکسيد گوگرد در ايستگاه‌ها افزايشي بود، اما صرفاً در برخي ايستگاه‌ها اين شاخص در شرايط ناسالم و عبور از عدد 100 قرار گرفت.»
به باور او، مازوت‌سوزي نمي‌تواند دليل اين اتفاق باشد، چراکه امکان استفاده از مازوت در شهر تهران وجود ندارد. گفته شده در ساير استان‌ها همچون مشهد، همدان، تبريز، سيستان و بلوچستان، اصفهان، البرز، قزوين و بندرعباس نيروگاه‌هايي وجود دارند که از مازوت به عنوان سوخت صنايع خود استفاده مي‌کنند و گل‌عليزاده (در گفت‌وگو با ايسنا) در اين‌باره صراحتاً اعلام کرده است: «ما هيچ‌وقت مازوت‌سوزي در کشور را تکذيب نکرديم، تنها مازوت‌سوزي در تهران را تکذيب مي‌کنيم چرا که واقعاً چنين چيزي وجود ندارد.»
اتوبوس‌هاي فرسوده
بر اساس اطلاعات موجود در سايت کنترل کيفيت هوا (IQAir)، آلودگي تهران از چند منبع نشأت مي‌گيرد؛ مقدار زيادي از اين آلودگي مستقيماً از به‌کارگيري وسايل نقليه فرسوده و استفاده از سوخت‌هاي نامرغوب و بي‌کيفيت ناشي مي‌شود. همان‌طور که معصومه ابتکار، رئيس پيشين سازمان حفاظت محيط‌زيست، عقب‌ماندگي در حوزه حمل و نقل عمومي را يکي از دلايل آلودگي هوا دانسته و اشاره کرده بود: «حمل و نقل عمومي با سرعت کافي، نوسازي و توسعه پيدا نکرده و با فرض اينکه تهران به 12 هزار اتوبوس نياز دارد و اتوبوس‌هاي فعال پاسخگوي نيازهاي شهري نيستند، بسياري از اتوبوس‌هاي موجود نيز بسيار فرسوده‌اند.»
گازوئيلي که کم از گوگرد ندارد
طبق مصوبات دولت، در خصوص ورود اتوبوس‌هاي ديزلي به شهر ممنوعيت وجود دارد؛ سوخت مصرفي اين اتوبوس‌ها گازوئيل است و سوزاندن گازوئيل، موجب آلودگي در سطوح گسترده و آزادسازي ذرات و آلاينده‌هاي ديگر مي‌شود. اما با اين حال و بر اساس آمارهاي سال گذشته، هر شب حدود 10 هزار کاميون وارد شهر تهران مي‌شود. با در نظر گرفتن ضريب سوخت، مشخص است که بسياري از خودروهاي جاده‌اي نيز اغلب قديمي هستند و طبيعي است که با گذشت زمان، استانداردهاي لازم در آنها افت پيدا کند.
ابتکار همچنين مي‌گويد: «در دولت يازدهم با همکاري که وزارت نفت، وضعيت گازوئيل اصلاح شد و 5000 پي پي‌ام و يا همان 5000 قسمت در ميليون بود که اين ميزان را به 50 پي پي‌ام رسانديم، ولي الان ظاهرا مجددا بالا رفته و گزارش‌هايي که امروز هم وجود دارد، بسيار نگران‌کننده است. به همين دليل است که مساله بودجه و نوسازي فرآيند پالايشگاه‌ها و بهبود عملکردها مهم است.» حسين شهيدي، مديرعامل سابق شرکت کنترل کيفيت هواي تهران، نيز پيش‌تر در همين‌باره، به خبرآنلاين گفته بود: «مسئولان مي‌گويند در تهران از سوخت مازوت استفاده نمي‌شود اما اثرات منفي گازوئيلي که استفاده مي‌کنند، کمتر از مازوت نيست.
گازوئيلي که در حال حاضر براي خارج از شهر تهران استفاده مي‌شود معمولاً استانداردهاي لازم را ندارد.» به گفته شهيدي، محتواي گوگرد گازوئيلي کهدر تهران استفاده مي‌شود زير 50 PPM است، اما گازوئيلي که مورداستفاده کارخانه‌هاست، مقدار گوگرد بيشتري دارد و حتي ميزان آن به 7 هزار PPM هم مي‌رسد.
به نظر مي‌رسد که عامل افزايش گوگرد در هوا که منجر به اين سطح از آلودگي شده، مربوط به مشکلات جانبي گازوئيل (اعم از کيفيت آن) است. در اوايل دهه 1970، سازمان حفاظت از محيط زيست ايالات متحده آمريکا (EPA) شش آلاينده اصلي هوا را فهرست کرد که بر کيفيت هوا تأثير داشتند و محدوديت‌هايي براي غلظت اين آلاينده‌ها تعيين کرد.
اين شش آلاينده عبارتند از: ازن (O3)، ذرات معلق (PM 2.5 و PM 10)، مونوکسيد کربن (CO)، دي اکسيد گوگرد (SO2)، دي اکسيد نيتروژن (NO2) و سرب (Pb). طبق گفته رئيس گروه سلامت هوا و تغيير اقليم وزارت بهداشت، طي يک ماه اخير، تهران افزايش 3 تا 5 برابري دي اکسيد گوگرد را در هواي خود تجربه کرده است. مقدار گوگرد در سوخت‌ها و فرآورده‌هاي نفتي با هم متفاوت است؛ نفت کوره يا مازوت بين2.5 تا3.5درصد، گازوئيل بين0.5تا 1 درصد و زغال‌سنگ بين0.1 تا 4 درصد گوگرد دارد.
اين آلاينده‌ها اغلب از نيروگاه‌هاي زغال‌سنگ، نيروگاه‌ها، کارخانه‌هاي صنعتي و حتي وسايل نقليه جاده‌اي (مانند کاميون‌ها) ناشي مي‌شوند. موضوع بهره‌گيري از سوخت‌هاي بي‌کيفيت و به‌کارگيري وسايل نقليه فرسوده منجر به توليد مقادير زيادي دود و ذرات آلاينده در هوا مي‌شود. از طرفي، تعداد زيادي کارخانه صنعتي در مجاورت محدوده شهر تهران وجود دارد که بسياري از آنها از سوخت‌هاي سنگين فسيلي براي ماشين‌آلات خود استفاده مي‌کنند. هرکدام از اين عوامل به نوع خود در افزايش سطح آلودگي هوا در تمام طول سال نقش دارند.
منبع: آرمان
