«عموها » هم فتیله‌پیچ شدند
عیسی علوی| با توجه به عدم حمایت‌های مادی و معنوی تلویزیون از آثار ساخته شده در حوزه کودک و نوجوان سری جدید «فیتیله» تا آخر امسال برنامه‌اش ادامه خواهد داشت و پس از آن دیگر عمو فیتیله‌ای‌ها برنامه‌ای در تلویزیون نخواهند داشت. حالا تلویزیون دست پیش گرفته و به دلیل اتفاقی که در برنامه روز جمعه «فیتیله» رخ داد نه‌تنها اقدام به تعطیل کردن برنامه «فیتیله» کرده بلکه کار به توبیخ‌های شدید و حتی برکناری جانشین مدیر پخش شبکه دو رسیده است. اما ماجرا چه بود و چرا صداوسیما نسبت به آن چنین واکنش سختگیرانه‌ای از خود نشان داده است؟
ماجرا چه بود؟
روز جمعه در برنامه «فیتیله» آیتمی پخش شد که داستان آن توهین به هموطنان آذری‌زبان تلقی شد. ماجرا از این قرار بود که در این آیتم محمد مسلمی و حمید گلی که با زبان آذری صحبت می‌کردند میهمان هتل درجه یکی بودند اما به دلیل نارضایتی‌شان از شرایط هتل می‌خواستند آن‌جا را ترک کنند. دلیل‌شان هم بوی بد اتاقی بود که آنها ساکنش بودند. در ادامه آیتم مشخص می‌شود که بوی بدی که آنها حس می‌کردند از دهان پسربچه بیرون می‌آمده و دلیلش هم این بوده که پسربچه به جای استفاده از مسواک… این شوخی به تنهایی جای ایراد و اشکال داشت چراکه حتی تصور چنین صحنه‌ای برای بزرگسالان هم کمی مشمئز‌کننده است چه برسد به کودکان.
واکنش‌ها از کجا آغاز شد
این اتفاق با همه ناپسند بودنش اما قابلیت تبدیل شدن به یک بحران و حاشیه را نداشت و تنها می‌توانست به یک تذکر جدی ختم شود اما ماجرا از زمانی که یکی از نمایندگان مجلس اعتراض شدیدی به این موضوع کرد رنگ و بوی دیگری پیدا کرد. کمال‌الدین پیرموذن، نماینده مردم اردبیل بلافاصله پس از پخش این برنامه در صفحه اینستاگرامش به شدت نسبت به این موضوع اعتراض کرد و نوشت: «بدین‌وسیله توهین آشکار رسانه ملی اقتدارگران خودحق پندار خودپسند در برنامه دیروز فیتیله به ترک زبان‌های مکرم را محکوم می‌کنم و به‌عنوان نماینده آذری زبان کشور بزرگ ایران اسلامی اشعار می‌دارم تا تحقیق و تفحص از صداوسیما و ارجاع پرونده به قوه قضائیه باهمکاری دوستان این توهین علنی نابخردان را پیگیری خواهم کرد.» پس از این برخورد پیرموذن هم حساسیت‌ها آغاز شد و بلافاصله برخی دیگر از نمایندگان آذری زبان، استاندار اردبیل و سایت‌های خبری محلی به پوشش گسترده و اعتراضی به این اتفاق پرداختند و ماجرا بیشتر بیخ پیدا کرد.
عذرخواهی فیتیله‌ای‌ها
پس از این‌که کمی در سایت‌ها بر سر این موضوع بحث راه افتاد بلافاصله عوامل تولید برنامه متوجه سوءتفاهمی که این آیتم برای آذری زبان‌ها ایجاد کرده بود، شدند و علیرضا آقایی و محمد مسلمی در دو پیام مجزا عذرخواهی از سوی سازندگان برنامه منتشر کردند. مسلمی در یادداشت خود هم که مخاطبش همه مردم ایران بود با اشاره به تلخ بودن اوضاع برای اعضای فیتیله نوشت: «گفتیم مانند همیشه با شما حرف بزنیم با شما که
بیست و چهار‌سال هم صحبت و همدل بودیم. دل‌های ما آن‌قدر بهم نزدیک بود که شما بیست و چهار‌سال ما را در جمع خود پذیرفتید. همیشه از دوستی و اتحاد گفتیم. محبت بی‌چشمداشت شعارمان بود و لبخند را روی لبان کودکانتان نشاندیم. همیشه از ترک و لر و گیلکی در نمایش‌هایمان نماینده داشتیم از آن رو که ایران را با همه قومیت‌هایش زیبا می‌دانیم. مگر می‌شود و می‌توانیم به توهین و تحقیر فکر کنیم؟ مگر می‌توانیم به آزار هم‌میهنان‌مان بیندیشیم. به‌عنوان کارگردان «فیتیله» افتخار کرده و می‌کنم که فرزند ایران و آذربایجانم. مگر می‌شود که عموهایی که بیست و چهار‌سال با شما زندگی کرده‌اند در مقام توهین به ملت غیور آذربایجان نمایشی را اجرا کنند. ما خدمتگزار شماییم. امید ما شمایید. نمی‌گوییم در این چند‌سال اشتباه نکرده‌ایم اما می‌دانید و می‌دانیم که گل بی‌عیب فقط خداست.»
برخورد تند صداوسیما
خب تا این‌جا یک اشتباه سهوی پیش آمده که عوامل آن متوجه اشتباهی که کرده بودند شده و رسما عذرخواهی کردند. کاری که معمولا تا همین جایش را هم خیلی‌ها عادت به انجام دادنش ندارند. اما گویا برای سازمان صداوسیما که در این چند سال ثابت کرده پشت هنرمندان و برنامه‌سازان خود نمی‌ایستد و به جای مسئولیت‌پذیری سر هر مشکل و حاشیه‌هایی آنها را سپر بلا می‌کند این‌بار هم همان روش همیشگی را پیش کشیدند و با اعلام بیانیه‌ای نسبت به این اتفاق واکنش نشان دادند. در این بیانیه با اشاره به اهمیت قومیت‌های مختلف برای نظام جمهوری اسلامی و تلاش برای حفظ و احترام آنها آورده شده: «متاسفانه روز جمعه ۱۵ آبان‌ماه در یکی از بخش‌های برنامه فیتیله که ازجمله برنامه‌های ویژه کودکان و نوجوانان در شبکه دو سیماست، به سبب اشتباه، بی‌دقتی و عدم نظارت درست عوامل برنامه‌ساز و ناظر مربوطه، دیالوگ‌هایی به زبان آذری بیان می‌شود که باعث تمسخر و در نتیجه رنجش خاطر و ناراحتی هموطنان غیور و عزیز آذری زبان شده و شکایاتی را موجب می‌شود. در این خصوص، رسانه ملی با وجود سهوی بودن این مسأله، وظیفه خود می‌داند ضمن عذرخواهی از هموطنان و خصوصا آذری زبانان عزیز و به دور از هر گونه توجیه رسانه‌ای برای رفع کوچک‌ترین ابهام و بدبینی هموطنان عزیز آذری‌زبان کشورمان نسبت به فرزندان پرتلاش و خدمتگزارشان در صداوسیما، موارد و تصمیمات متخذه ذیل را به اطلاع این عزیزان و همه مخاطبان رسانه ملی برساند: باوجود سهوی بودن این اتفاق، مسئولان و عوامل دخیل در تولید و پخش این برنامه، متخلف محسوب می‌شوند و این مسأله تا آشکار شدن موضوع و ریشه‌های آن به‌طور جدی پیگیری خواهد شد، با وجود جایگاه مردمی این برنامه مطابق با نظرسنجی‌های مختلف سال‌های گذشته که از آن به‌عنوان برنامه‌ای باسابقه و پربیننده یاد شده است، لیکن به خاطر این بی‌دقتی صورت گرفته، تا انجام بررسی‌های لازم و رسیدن به نتیجه نهایی، پخش برنامه فیتیله فعلا متوقف می‌شود، مدیر پخش و مدیر گروه کودک شبکه دو به دلیل سهل‌انگاری توبیخ کتبی خواهند شد و جانشین مدیر پخش که مسئول نهایی نظارت برنامه‌هاست نیز توبیخ و از مسئولیت برکنار می‌شود.»
فدا شدن دوباره هنرمندان
اما به نکات جالب موجود در این بیانیه دقت کنید، اول این‌که خود صداوسیما بر دو نکته سهوی بودن این اتفاق و باسابقه و پربیننده بودن برنامه «فیتیله» اذعان دارد ولی باز هم آنها را متخلف دانسته است. نکته بعد این‌که مدیران موثر در پخش شدن این برنامه توبیخ و حتی برکنار شده‌اند و این برخورد درستی است اما چرا کسانی که برنامه را تولید کرده‌اند باید مجازات شوند، آنها برنامه خودشان را تولید کرده‌اند و به سازمان ارایه داده‌اند، مدیران مربوطه هم می‌توانستند اجازه پخش آن را ندهند اما بنا به هر دلیلی این کار را کرده‌اند این‌جا دیگر تیم «فیتیله» مقصر نیست ولی آنها مثل باقی مواقع نخستین قربانیان این‌گونه حاشیه‌ها
می‌شوند. ضمن این‌که محمد مسلمی در بخشی از نامه خود حرف جالبی می‌زند: «نمی‌گوییم در این چند سال اشتباه نکرده‌ایم اما می‌دانید و می‌دانیم که گل بی‌عیب فقط خداست.» دقیقا نکته همین‌جاست. حق تیمی که ٢٤سال است در تلویزیون کار می‌کند، ١٥سال است در قالب «فیتیله» برنامه می‌سازند و در این مدت از کم حاشیه‌ترین تیم‌های برنامه سازی تلویزیون این نیست که به خاطر چنین اشتباه کوچکی – تأکید می‌کنیم کوچک چرا که تلویزیون اشتباهاتی به مراتب بزرگ‌تر و تاثیرگذار‌تر از این را هم داشته است – تعلیق و مجازات شوند. این خالی کردن پشت هنرمندان و برنامه‌سازان به وسیله مدیران تلویزیون همان رویه‌ای است که سال‌هاست باعث شده بسیاری از هنرمندان و برنامه‌سازان موفق، باسواد و خوش‌ذوق تلویزیون عطای کار کردن در این سیستم را به لقایش ببخشند.
179/
من به عنوان يک روان شناس ضمن تاييد دل نوشته مزبور، از عموهاي فتيله اي کمال تشکر رو دارم که سال ها است با خلاقيت خودشون و توجه به موضوعات مهم تربيتي و آموزشي لبخند رو بر لبان من و شما و فرزندان دلبند ما نشانده اند. املاي ننوشته که غلط نداره واقعا متاسفم که بعد از 15 سال اجراي اين برنامه پرطرفدار به هرحال مسولين محترم تونستند يک حاشيه ريز که صرفا ناشي از سو تفاهم است را پيدا کنند و ان را همچون چماقي بر سر عموها و صدا و سيما بکوبند.!!! ؟ پيغمبر اکرم رو سرش خاکروبه و شکمبه مي ريختن با ملاطفت اونا رو جذب مي کرد. اگر همزبانان من واقعا ناراحت بودن بهتر بود يه قاب زيبا يا اثر هنري از يه ترک زبان به عموها تقديم مي کردن و خيلي آهسته يادآوري مي کردن که لطفا ديگه از اين شوخي ها نه. با محروم کردن عموها از اجراي برنامه، اونا محروم نمي شن،بلکه اين من و شما و فرزندان ما هستند که از بهترين برنامه بومي،آموزشي و شاد ويژه کودکان محروم مي شن. مثل اينه که بگي چون خدا فلان جا به دادم نرسيده من ديگه نماز نمي خونم. خب اين ماييم که از فيض معنويت محروم مي شيم. سوال مهم اين است که آيا در سياست هاي کلي کشور ما راهبرد مشخصي براي حل و فصل حاشيه هاي مسايل فرهنگي داريم يا نه؟ يا اين که همانگونه که والدين در کودکي ما را تنبيه مي کردند،ما هم الان فقط تنبيه کردن را بلديم؟آيا بگير و ببند مواجهه درستي با يک مساله فرهنگي هنري است؟ دکتر مريم صالحي- ترک زبان- اهل زنجان