عقيم سازی زنان كارتن خواب منتفی شد
مشاهدات فعالان مقابله با اعتياد حكايت از آن دارد كه اين زنان، نه تنها پيش از بارداري، به دليل شرايط زيستي خود در معرض آسيب‌هاي جسمي بي‌شمار هستند، بلكه وقتي در مسير تامين مواد مصرفي‌شان، باردار مي‌شوند هم، از ترس عواقب قضايي، نه‌تنها به مراكز درماني مراجعه نمي‌كنند بلكه بيشتر و بيشتر سعي در پنهان شدن و پنهان ماندن دارند و در حالي كه هيچ اطلاعي از احتمال آلودگي خود به اچ‌‌آي‌وي ايدز ندارند، در پنهاني‌ترين گوشه‌هاي شهر، نوزاد معتاد خود را به دنيا مي‌آورند در حالي كه زايمان طبيعي – درصورت ابتلاي اين زنان به ايدز – سريع‌ترين راه انتقال ويروس و آلودگي نوزاد به ايدز خواهد بود. در حالي كه شهرداري تهران پيش‌بيني كرده تعداد كارتن‌خواب‌هاي پايتخت، حدود ٢٠ هزار نفر باشد، محسن روشن پژوه، مديركل دفتر پيشگيري از اعتياد سازمان بهزيستي كشور اعلام مي‌كند كه ١٠ الي ١٥ درصد از اين افراد و حدود ٣ هزار نفر، زنان هستند.
رضا جهانگيري‌فر، معاون خدمات اجتماعي سازمان رفاه، خدمات و مشاركت‌هاي اجتماعي شهرداري تهران هم گزارش داده كه ٣ درصد از زنان كارتن‌خواب تهران و حدود ٩٠ نفر، باردار هستند. در حالي كه مرگ مادران باردار كارتن‌خواب يا نوزادان‌شان به دليل زايمان اغلب اين زنان در محيط غيربهداشتي، الفباي تقدير محتوم آنهاست، وزارت بهداشت در آخرين گزارش خود از علل مرگ مادر و كودك طي سال ١٣٩٣ اعلام كرده است: «از ٢٩٣ مرگ مادر در قبال يك ميليون و ٥٤٠ هزار تولد زنده در سال ٩٣، ٦٢ درصد مرگ‌ها به علت نداشتن مراقبت‌هاي پيش از بارداري بوده و ٥ درصد مادران هم به علت اعتياد فوت كرده‌اند.»
با اين حال، سيد حسن قاضي‌زاده هاشمي، وزير بهداشت در گفت‌وگويي كه با «اعتماد» دارد، ضمن ابراز تاثر براي محروميت و گرفتاري‌هاي زنان كارتن‌خواب، عقيم‌سازي آنها را قاطعانه منتفي دانسته و تاكيد مي‌كند كه اين زنان و فرزندان‌شان بايد مورد حمايت قرار بگيرند نه اينكه از زندگي و دنبال كردن سرنوشت نامعلوم خود محروم شوند.
پروتكل درمان اعتياد مادران امسال اجرايي مي‌شود
احمد حاجبي، مدير كل سلامت روان وزارت بهداشت از اجراي پروتكل درمان اعتياد مادران باردار از امسال خبر مي‌دهد؛ پروتكلي كه اگرچه اجراي آن باز هم مانع تولد نوزادان معتاد نخواهد شد اما به گفته حاجبي مي‌تواند عوارض اعتياد را در اين نوزادان به حداقل برساند.
«درمان اعتياد در دوران بارداري نيازمند رويكرد خاصي است و توانمندسازي پزشكان مي‌تواند اجراي موفقيت‌آميز اين پروتكل را رقم بزند. البته در اين پروتكل، ممانعت از انتقال اعتياد مادر به نوزاد مدنظر نبوده و قطعا، نوزاد به دليل ارتباط خوني با مادر، معتاد متولد مي‌شود و حتي در اوايل تولد، علايم ترك خواهد داشت كه البته اين علايم، قابل كنترل و درمان است اما درمان‌هاي جايگزين براي مادران معتاد، عوارض اعتياد براي جنين را كاهش داده و مادر هم با عوارض كمتري بارداري خود را به پايان مي‌رساند.»
كاهش باروري گزينه وزارت بهداشت نيست
دفتر سلامت خانواده وزارت بهداشت، از سه سال قبل و در راستاي اجراي سياست‌هاي افزايش جمعيت، كاهش باروري را از فهرست برنامه‌هاي خود خارج كرده است. مسوولان اين دفتر علاقه‌اي ندارند كه حتي در مورد محدودسازي باروري در افراد با رفتارهاي پرخطر – زنان و مردان معتاد و با روابط جنسي غير ايمن و كارتن‌خواب – حرفي بزنند و حمايت مستقيمي از محدودسازي فرزندآوري در اين افراد ندارند اما از سال گذشته دستورالعمل پيشگيري از انتقال اچ‌‌اي‌وي ايدز از مادران باردار به نوزادان در ١٥ استان كشور به اجرا درآمده و عباس صداقت، رييس اداره ايدز وزارت بهداشت در خبر مي‌دهد كه در ١٢ دانشگاه علوم پزشكي كشور، كارگاه‌هاي تربيت مربي در حال برگزاري است و دانشجويان اين كارگاه‌ها مامور به ارايه مشاوره‌هاي ويژه براي زنان در معرض آسيب، معتادان تزريقي و همسران آنها خواهند بود ضمن آنكه تاكيد مسوولان وزارت بهداشت بر ارايه آموزش‌هاي كاربردي و تقويت مشاوره‌ها با هدف بارداري سالم و تولد نوزاد سالم است.
صداقت مي‌گويد كه انتقال ايدز از مادر به نوزاد در ايران رقم بالايي ندارد اما تاكيد مي‌كند كه نگراني از بارداري يك مادر معتاد، صرفا به دليل تولد يك نوزاد معتاد نيست بلكه اعتياد مادر مي‌تواند به تولد نوزادي با ناهنجاري‌هاي مادرزادي فراوان منجر شود. «آخرين برآورد ما براي سال ٩٢، كمتر از ٣ درصد تولد نوزاد آلوده به اچ‌اي وي بوده اما با توجه به اينكه انتقال ايدز از طريق روابط محافظت نشده و تعداد زنان مبتلا به ايدز افزايش داشته، بايد براي پيشگيري از افزايش بارداري‌هاي پرخطر و انتقال ايدز از مادر به نوزاد، پيش‌آگهي كنيم چون رقم اندك موارد انتقال ايدز از مادر به نوزاد مي‌تواند اين تفكر را به ذهن برخي متبادر كند كه اولويتي براي اقدامات پيشگيرانه قايل نشوند.»
چرا عقيم كنيم؟
سازمان بهزيستي كشور هم در مخالفت با عقيم‌سازي زنان كارتن‌خواب، نگاهي همسو با وزارت بهداشت دارد. مجيد رضا‌زاده؛ رييس مركز توسعه پيشگيري سازمان بهزيستي كشور در گفت‌وگو با «اعتماد» در توجيه اين مخالفت مي‌گويد: «چرا يك زن معتاد بايد عقيم شود؟ او امروز معتاد است اما شايد شش ماه يا يك سال ديگر اعتياد خود را ترك و درمان كرد و به جامعه و خانواده بازگشت و تمايل به بارداري و فرزندآوري داشت. ما امروز وسايل پيشگيري از بارداري در اختيار كارتن‌خواب‌ها و معتادان پرخطر مي‌گذاريم تا به طور موقت از بارداري پيشگيري كنند. واقعيت اين است كه اين افراد، روابط جنسي نا ايمن و پرخطر و متعدد و با افراد غير همسرشان دارند كه بايد از بارداري پيشگيري كنند و هيچ كس هم مايل نيست كه آنها در چنين شرايطي باردار و صاحب فرزند شوند.»