وضعیت صادرات نفت ایران در 4 سال اخیر

مقام چهارم تولید نف

تولید نفت‌خام ایران از دومیلیون‌و ٦٧٣ هزار بشکه در سال ٢٠١٣ به دومیلیون‌و ٨٤٥ هزار بشکه در ماه می‌ سال ‌جاری افزایش نشان می‌دهد. این رقم نسبت به تولید سال ٢٠١٤ حدود ٧٩ هزار بشکه و نسبت به تولید سال ٢٠١٣ معادل ٢٢٧ هزار بشکه رشد داشته است. بر این اساس، ایران پس از عربستان، عراق و امارات مقام چهارم را بین تولیدکنندگان اوپک در اختیار دارد.

مقام هشتم صادرات نفت

براساس گزارش منتشرشده در بولتن آماری سالانه دبیرخانه اوپک (Annual Statistical Bulletin) – که به‌صورت سالانه به بررسی تحولات در کشورهای عضو این سازمان می‌پردازد- صادرات نفت ایران در چهار سال اخیر به کمتر از نصف رسیده است.

بر این اساس، صادرات نفت‌خام ایران از دومیلیون‌و ٢٤٨ هزار بشکه در سال ٢٠١٠ به یک‌میلیون‌و ٢١٦ هزار بشکه در سال ٢٠١٣ و یک‌میلیون‌و ١٠٩ هزار بشکه در سال ٢٠١٤ سقوط کرده است. براساس این گزارش از این میزان، بالغ بر ٩٩٢ هزار بشکه به مقصد آسیا و ١١٧ هزار بشکه به اروپا (عمدتا ترکیه) ارسال شده است که بر این اساس، صادرات نفت ایران در سال ٢٠١٤ نسبت به سال ٢٠١٣، حدود ١٠٦ هزار بشکه کاهش نشان می‌دهد.

«عربستان سعودی» با هفت‌میلیون‌و ١٦٣ هزار بشکه، «عراق» با دومیلیون‌و ٦١٦ هزار بشکه، «امارات متحده عربی» با دومیلیون‌و ٤٠٧ هزار بشکه، «نیجریه» با دومیلیون‌و ١٢٠ هزار بشکه، کویت با یک میلیون و ٩٩٥ هزار بشکه، «ونزوئلا» با یک‌میلیون‌و ٩٦٥ هزار بشکه و «آنگولا» با یک‌میلیون‌و ٦٠٨ هزار بشکه در مقام‌های اول تا هفتم صادرات نفت اوپک قرار دارند.

شایان ذکر است در سال مذکور (٢٠١٤)، الجزایر با ٦٢٣ هزار بشکه، قطر با ٥٩٥ هزار بشکه، اکوادور با ٤٢٢ هزار بشکه و لیبی با ٤١ هزار بشکه در روز در مکان‌های نهم تا دوازدهم اوپک از نظر میزان صادرات قرار داشته‌اند.

مصرف ‌روبه‌رشد داخلی

یکی از مواردی که سبب محدودشدن صادرات نفت می‌شود، میزان مصرف داخلی نفت توسط کشورهای تولیدکننده است. بدیهی است هرچه میزان مصرف داخلی هر کشور بیشتر باشد، از میزان صادرات کاسته خواهد شد و بالعکس. براساس گزارش دبیرخانه اوپک، در سال‌های اخیر عربستان بیشترین رشد مصرف نفت‌خام را بین کشورهای اوپک دارا بوده است.

کویت، ایران و امارات در جایگاه‌های بعدی رشد مصرف نفت قرار دارند. بر این اساس، مصرف نفت و فراورده‌های نفتی در کشور در سال ٢٠١٤ با رشد ٣,٩ درصدی نسبت به سال قبل از آن مواجه شد و به یک‌میلیون‌و ٨٤٥ هزار بشکه در روز رسید. این در حالی است که در سال ٢٠١٣ مصرف نفت و فراورده نفتی در کشور یک‌میلیون‌و ٧٧٥ هزار بشکه در روز اعلام شده بود.

کشورهای عضو اوپک قریب به دوسوم ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارند و حدود یک‌سوم تولید نفت جهان را برعهده دارند. جمهوری اسلامی ایران در بیش از پنج دهه که از عمر تشکیل این سازمان می‌گذرد، به‌طور معمول در مقام دوم اوپک از لحاظ تولید و صادرات قرار داشته است.

براساس اهداف سند چشم‌انداز ٢٠ساله (١٤٠٤-١٣٨٤) نیز حفظ مقام دومی در اوپک از اولویت‌های این بخش است. متأسفانه تشدید تحریم‌ها در کنار مدیریت غیراصولی و غیرحرفه‌ای دولت‌های نهم و دهم سبب شد تولید نفت ایران که در سال‌های دولت هشتم به بیش از چهارمیلیون‌و ٢٠٠ هزار بشکه بالغ شده بود، به زیر سه میلیون بشکه برسد.

بخشی از این کاهش به‌دلیل تشدید تحریم‌ها و بخشی به علت افت طبیعی تولید مخازن کشور صورت گرفت. به نظر می‌رسد دولت یازدهم که با شعار بهبود شرایط صنعت نفت و گاز و بازگشت به جایگاه دومی در سازمان اوپک بر سر کار آمد، باید هم‌وغم بیشتری برای ارتقای این بخش داشته باشد. البته طبیعی است بخشی از مسائل این صنعت به علت سرمایه‌بربودن و ارزبربودن نیازمند بهبود روابط خارجی است.