90درصد مهدهاي كودك استيجاري هستند

مهدهايي با مشكلات فراوان كه خانواده‌ها را بسيار شاكي كرده‌است. براي نوشتن آن گزارش تلاش زيادي كرديم تا بتوانيم با مديران سازمان بهزيستي هم درباره چند و چون اين مشكلات گفت‌وگو كنيم، اما موفقيتي حاصل نشد. بعد از چاپ گزارش، خود سازمان تصميم گرفت در گفت‌وگويي اختصاصي به تمام شبهه‌ها درباره مهدهاي كودك سراسر كشور جواب دهد. ما هم با «حبيب‌ا… مسعودي فريد» معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي و همچنين «آرزو ذكايي‌فر» مدیرکل دفتر کودکان بهزیستی گفت‌وگو كرديم تا به مهم‌ترين سوالات مادران درباره مهدهاي كودك جواب دهيم.
مهم‌ترين سوالي كه از طرف خانواده‌ها مطرح مي‌شود درباره شهريه‌هاست. اينكه هرچند وقت يك بار افزايش پيدا مي‌كند و برچه اساسي تعيين مي‌شود؟
ذكايي‌فر: شهریه مهدهای کودک در مهرماه ابلاغ می‌شود. این شهریه كه اعلام مي‌شود، شهريه پایه است که به آن هزینه ناهار هم اضافه می‌شود. همچنين بر حسب رتبه‌بندی مهد کودک، مبلغي به شهریه اضافه می‌شود. از طرفي هر مهدکودک می‌تواند پنج فعالیت فوق‌برنامه داشته باشد که اینها تعرفه‌های مشخصي دارند.
چطور درباره شهريه مهدهاي كودك  اطلاع‌رسانی مي‌كنيد؟
ما به مهدها اعلام کرده‌ایم تعرفه‌ها را در تابلوهای اعلانات‌شان نصب کنند. از طرفي، رتبه‌بندی هم بايد در معرض ديد خانواده‌‌ها قرار گيرد. در حال حاضر در حال تکمیل سایتی از مهدهای کودک هستیم که در آن اطلاعات کاملی از مهدها از جمله میزان شهریه گرفته تا برنامه‌ها را قرار می‌دهیم که اگر مهدها رعایت نکنند تخلف است و ما با آن برخورد می‌کنیم.
آذرماه سال گذشته اعلام کردید که قرار است گواهی سنجش سلامت از مربیان مهدها تهیه کنید و در پرونده آنها قرار دهید. این طرح الان در چه مرحله‌اي قرار دارد؟
مسعودی فرید: بحث اصلی این بود تاييديه سلامت افرادي كه با بچه‌ها در ارتباط هستند از كجا آمده. بحث دیگر هم گزینشي بود كه از اين افراد صورت مي‌گرفت. ما از هیأت عالی گزینش مجوز گرفتیم که این افراد مثل بقیه افرادي كه در دولت کار می‌کنند، گزینش شوند. بحث ديگر درباره تخصص اين افراد بود که هر کسی که می‌خواهد مهد راه بیندازد  باید این دوره‌ها را ببیند و در تمدید پروانه‌ها هم باید بازآموزی را گذرانده باشد. رشته‌های تحصیلی‌ای که می توانند در مهدها کار کنند هم مشخص شده. غیر از این بحث‌ها، بحث سلامت روان مربي‌ها هم وجود دارد. هدف اصلي اين طرح هم ارتقاي سلامت روان مربيان بود. بیش از ۲۳ درصد مردم ایران اختلال روانی نیاز به مداخله دارند. اگر بخواهیم اختلال شخصیتی را هم اضافه کنیم می‌شود در حدود ۴۰ درصد. ما تا این حد، مربي‌ها را بررسی نمی‌کنيم ولی دقت می‌کنیم که اختلالات حاد نداشته باشند. در واقع بيشتر مي‌خواستيم ببينيم اين افراد با بچه‌ها چطور رفتار مي‌كنند.
ذکایی‌فر: این کار بیمار‌یابی نیست، بلكه تشكيل پرونده سلامت است.
مگر مربي‌ها قبلا گواهی سلامت نداشتند؟
ذکایی‌فر: چرا، هنوز هم دارند. جزو دستورالعمل‌ها هم قید شده که یکی از مدارک‌شان در هنگام شروع به كار در مهد بايد گواهی سلامت جسم و روان باشد. اين گواهي بايد به تایید یک پزشک معتمد رسیده باشد. ولی آن گواهي، خيلي ساده صادر مي‌شود و ابزاری برای غربالگری و سنجش وجود ندارد.
ضمن اینکه احتمال اينكه كسي گواهي غيرواقعي هم بگيرد، وجود دارد! تصوری که در اکثریت مردم وجود دارد این است که، افرادی در یک مهد کودک مشغول به کار هستند که از روی بیکاری، به این کار روی آورده‌اند! قبول داريد؟
ذكايي‌فر: درباره آموزش مربيان، شيوه‌نامه‌اي داريم كه بازنگري هم شده. دوره‌هايي تعريف كرده‌ايم كه همه افراد مشغول به كار در مهدها بايد آن را بگذرانند.
مسعودی فرید: در آیین‌نامه‌هایی که برای مهدهای کودک است گفته شده فقط افرادی با تحصيلاتي خاص می‌توانند به عنوان مربی در مهد کودک فعالیت کنند. ما هم از طريق بازرسی‌ها و هم از طریق خانواده‌ها می‌توانیم به تخلفات رسیدگی کنیم. باید به سمت سیستم سازی برویم که با آن بتوانیم نظارت بیشتری داشته باشیم. ما در حال حاضر مهد الکترونیک را در دستور كار داريم. ارزیابی‌هایی که بتواند به مدیران بالادستی مثل معاونت اجتماعی بهزیستي، امکان دسترسی به سايت‌هاي مهدهاي كودك در سراسر كشور را بدهد. تا بفهمیم در آن مهدها چه می‌گذرد. مستندات همه مدارک مربی‌ها باید در این سایت‌ها موجود باشد. این کارها، این امکان را می‌دهد که دیگر هرکسی به مهدها راه پیدا نکند. تا قبل از راه‌اندازي اين سايت، برای اینکه اتفاقاتی از اين دست نیفتد باید بازوهای نظارتی‌مان را افزایش دهیم و هم از طرفی از نظارت صرف حضوری خارجش کنیم چون ما نمی‌توانیم این‌همه مهدکودک را به صورت حضوری چک کنیم.
یعنی هنوز بازوهای نظارتی را زیاد نکرده‌اید؟
ذكايي‌فر: ما چند نوع سيستم نظارت تعريف كرده‌ايم؛ نظارتي كه توسط كارشناسان استان‌ها اتفاق مي‌افتد، يك نظارت غيرمستمر كه توسط كارشناسان ستادي انجام مي‌شود، از طرفي طرح ارزيابي و رتبه‌بندي مهدها وجود دارد كه در آن هم نظارت‌هايي وجود دارد، اداره‌كل بازرسي هم هست كه مثل چتري روي همه مراكز سازمان قرار دارد و مهدها را هم مورد نظارت قرار مي‌دهد. چيزي كه امسال تعريف كرده‌ايم، اين است؛ براي اينكه نظارت‌ها در بازه زماني كوتاه‌تر و فراگيرتري صورت گيرد، بخشي از كارهاي نظارت و بازرسي را از كانون‌هاي مهدهاي كودك كمك مي‌گيريم كه در همه استان‌ها وجود دارند.
مسعودي‌فريد: ما خودمان به عنوان بازو حضور داریم. نظارت ابعاد مختلف دارد. گاهی اوقات می‌خواهیم خروجی کار را تضمین کنیم. آیین‌نامه‌هايي را طراحی کرده‌ایم که مهدها طبق همان‌ها باید جلو بروند. تحصیلات مشخص شده است، آموزش‌ها معلوم است، گزینش معلوم است، استانداردهای فیزیکی هم مشخص شده‌اند. ما در شهرستان‌ها کار را به کانون‌های مهدهای کودک سپرده‌ایم و در بازدیدهای استانی‌اي که داریم خودمان هم به موضوعات رسیدگی می‌کنیم. یکی از بازوهایی که استفاده می‌کنیم، خود کانون‌های مهدهای استان‌ها هستند. اتفاقا ارتباط بسيار خوبي با كانون‌هاي مهدهاي استان‌ها داريم. به اين هم فكر كرده‌ايم كه از كساني ديگر هم استفاده كنيم مثلا افراد را از كلينيك‌هاي مددكاري دعوت كنيم. كساني كه به اين موضوعات وارد هستند، مي‌توانند با چند ساعت آموزش، ياد بگيرند كه چگونه يك مهد را نظارت كنند. از طرفي فضاي مجازي هم به ما كمك مي‌كند.
اين فضا الان راه افتاده؟
مسعودي‌فريد: سه چهار ماهي است كه روي راه‌اندازي‌اش كار مي‌كنيم ولي هنوز به طور كامل انجام نشده. افرادي را دعوت كرده‌ايم و كارهايي ارائه شده است.
راه اندازي اين سامانه چقدر مي‌تواند قانون‌گريزي بعضي از مهدها را كنترل كند؟
مسعودي‌فريد: مسئله اينجاست كه ليست مهدهايي كه در شهرستان‌ها كار مي‌كنند كاملا مشخص است و به راحتي مي‌شود به آنها رجوع كرد. ممكن است بعضي از مهدها از ما مجوز نگرفته باشند كه ما با آنها وارد مذاكره شده‌ايم. مثلا بسيج براي كودكان مهدهايي دارد كه از آنها خواسته‌ايم از بهزيستي مجوز بگيرند. يا ما به شهرداري هم مهلت داده‌ايم تا بيايند و از ما مجوز بگيرند، خيلي‌هايشان اين كار را هم كرده‌اند. بعضي‌هاي ديگر را هم پلمب كرده‌ايم. در واقع سعي مي‌كنيم هر كجا كه به نوعي مخفي است، شناسايي شود و وادارشان كنيم كه از ما مجوز بگيرند.
يعني الان داريد كاري مي‌كنيد كه همه مهدكودك‌ها زير نظر بهزيستي بروند؟
مسعودي‌فريد: بله، چون اصل قانون مي‌گويد و شوراي عالي انقلاب فرهنگي هم آن را تصويب كرده؛ همه مهدهاي كودك بايد زيرنظر بهزيستي باشند و كساني كه به مهدهاي كودك خدمات مي‌دهند هم به همين شكل بايد باشند.
ذكايي‌فر: مشكلي كه ما داريم تعدد سازمان‌ها و ارگان‌هايي است كه در بحث كودك فعاليت مي‌كنند ولي به عنوان مراكز غيرمجاز شناخته مي‌شوند. بر اساس ماده 26 قانون تنظيم و مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي است تمام مهدهاي كودك كه به بچه‌هاي زير هفت سال خدمات ارائه مي‌دهند بايد زير نظر بهزيستي فعاليت كنند.
چقدر اطلاع‌رساني مي‌شود كه شماره پيامك و شماره تماس‌هايي كه براي اعلام شكايت از طرف سازمان بهزيستي تعريف شده، حتما در اختيار خانواده‌ها قرار گيرد؟ بعضي‌ها هنوز نمي‌دانند براي شكايت بايد به كجا مراجعه كنند.
مسعودي‌فريد: ما در نظارت‌ها و مصاحبه‌هاي‌‌مان هرجا كه شده اين قضيه را مطرح كرده و اين اطلاع‌رساني‌ها را انجام داده‌ايم.
ذكايي فر: اصلا شماره پيامك شكايت روي تابلوهاي همه مهدها وجود دارد. در واقع جز فرمي است كه براي ساخت تابلو به افراد مي‌دهيم. ضمن اينكه سايت مهدهاي كودك را هم داريم كه شماره پيامك را در آن اعلام كرده‌ايم.
كلا چند مهد در كشور فعال است؟
مسعودي‌فريد: 17000 مهد در كل كشور داريم كه حدود 7400 مهد به صورت روستا مهد هستند يعني در روستاها فعاليت مي‌كنند، مابقي هم مهدهاي شهري هستند. از اين ميان، 1200 مهد هم در حاشيه‌هاي شهرها قرار دارند. علاوه بر اين 2000مهدكودك غيرمجاز نيز در كشور شناسايي شده‌اند كه مشكلات زيادي را نيز ايجاد كرده‌اند.
اين مهدهاي حاشيه‌اي به چه صورت اداره مي‌شوند؟ قوانين فرق مي‌كند؟
مسعودي‌فريد: بله مقداري سهل‌تر است اما اين‌طور نيست كه هيچ چيز را در نظر نگيريم و بگوييم مثلا فرد همين‌كه يك اتاق داشته باشد كفايت مي‌كند.
درباره شهريه چطور؟
مسعودي‌فريد: شهريه روستامهدها و همين‌طور مهدهاي حاشيه با مهدهاي شهري فرق مي‌كند و كمتر هستند.
فضا و مكان مهدهاي كودك چقدر براي شما مهم است. آن چيزي كه در دستورالعمل آمده اين است كه مهد بايد طبقه اول باشد و اگر هم نبود بايد از حفاظ استفاده كند، الان اكثر مهدها چند طبقه هستند و فضاهاي بسيار كوچكي دارند…
ذكايي‌فر: مگر كلا چند خانه ويلايي در تهران وجود دارد؟ اصلا مگه همه ما در خانه‌هاي ويلايي زندگي مي‌كنيم؟
نه نمي‌كنيم ولي براي مهدكودك‌ها بايد ماجرا فرق كند!
ذكايي‌فر: بله، بايد فرق كند. ولي بالاي 90 درصد مهدهاي كودك استيجاري هستند. كم پيدا مي‌كنيد مهدهايي را كه ملكيت فضا براي صاحب امتياز مهد باشد. در تهران بيشتر فضا آپارتماني است و ويلايي خيلي كمتر است. اما در استان‌هاي ديگر، تعداد مراكز ويلايي خيلي بيشتر است. اما در كل آيين‌نامه و مقررات ايمني و بهداشت داريم كه به مهدها ابلاغ شده و در آن مشخص شده كه چه چيزهايي را بايد رعايت كنند. مثل فاصله پله‌ها، ايمني نرده‌ها، حتي پريزها، سرمايش، گرمايش و كلا همه چيز مشخص شده است. در چند سال گذشته حدود 400 مهد كودك به خاطر رعايت نكردن اين آيين‌نامه‌ها، لغو مجوز شده‌اند. اين‌طور نيست كه به راحتي از كنارشان عبور كنيم. اگر تخلف جدي داشته باشد سه تذكر كتبي مي‌گيرند و اگر رعايت نكنند، لغو مجوز مي‌شوند.
گفتيد بيش از 90 درصد ساختمان‌هاي مهدها استيجاري هستند. پس ساختمان‌ها براي مهد ساخته نشده‌اند بنابراين قاعدتا نمي‌توانند خيلي چيزها را رعايت كنند؟
ذكايي‌فر: چرا در ايمني مي‌توانند كارهايي انجام دهند. مثلا ايمني پله‌ها، نرده‌ها و اينجور چيزها را مي‌توانند رعايت كنند.
دقيقا چطور بايد رعايت كنند؟!
ذكايي‌فر: تا كارشناس بهداشت نيايد و گواهي ندهد، فرد نمي‌تواند مهد را بازگشايي كند. وقتي مجوز را گرفتند بايد ساختمان را به ما نشان دهند تا بگوييم چه كاستي‌هايي دارد. وقتي اصلاحات را انجام دادند، بعد تصميم مي‌گيريم كه باز شود يا نه. ساختمان استيجاري هم بايد بالاخره تغييراتي بدهد تا مجوزهاي لازم را دريافت كند.
به هرحال با وجود اين اصلاحات باز هم چون ساختمان استيجاري است و ساخت‌وسازي نمي‌شود در آن انجام داد، پس اندكي با تساهل و تسامح برخورد مي‌شود؛ نه؟!
ذكايي‌فر: نه اينطور نيست. چون كسي كه ايمني را چك مي‌كند، از طرف بهزيستي نيست، كارشناس وزارت بهداشت است. اتفاقا سختگيرترين آدم‌ها همان‌ها هستند شايد گاهي براي يك مهد سه يا چهار بار ساختمان مهد را چك كنند تا بتوانند مجوزهاي لازم را براي بازگشايي مهد بدهند.
براي كنترل رفتار مربي‌ها و دست‌اندركاران مهدها چه مي‌كنيد؟
ذكايي‌فر:ما مهدها را الزام كرده‌ايم كه دوربين مدار بسته داشته باشند. از اواخر سال گذشته اجبار كرديم كه همه مهدها دوربين داشته باشند. اگر خانواده‌اي از رفتار بعضي از مربي‌ها شكايت داشته باشد ما دوربين‌ها را چك مي‌كنيم و اگر مورد تخلف اثبات شود اصلا آن فرد اخراج مي‌شود.
چطور به شكايت‌ها رسيدگي مي‌شود؟
ذكايي‌فر: در سازمان فردي مسئول ثبت شكايت‌هاي روزانه است. اول بررسي مي‌كنيم ببينيم مشكل واقعا درست است، اگر برايمان محرز شد، پيگيري‌اش مي‌كنيم. مثلا درباره شهريه، اول بررسي مي‌كنيم و بعد براي انجام شدنش پيگير مي‌شويم. اگر هم نياز به حضور باشد حتما فردي اعزام مي‌شود تا بررسي‌هاي لازم را انجام دهد.
ساعت كاري مهد چطور تعيين مي‌شود؟ الان در آيين‌نامه تا ساعت 3:30 عصر را به عنوان ساعت كاري مهد در نظر گرفته‌اند. در صورتي كه بسياري از مادران حداقل تا ساعت 4 سر كار هستند!
ذكايي‌فر: نه، اين‌طور نيست. امسال دستورالعمل تا ساعت 4 است. اما اگر بعد از آن مهدي بخواهد ادامه فعاليت بدهد بايد شهريه اضافه دريافت كند.
اين‌طور كه شما مي‌گوييد كه نظارت وجود دارد و رسيدگي مي‌شود، آدم فكر مي‌كند همه چيز عالي است و هيچ مشكلي وجود ندارد. ولي مادرها همچنان ناراضي هستند. چرا؟!
ذكايي‌فر: ما بر حسب وظايف‌مان بايد نظارت خوبي داشته باشيم. ولي اينكه والدين همچنان راضي نيستند بايد بررسي شود كه شكايت‌ها از چه جنس است، آيا صحت دارد يا نه. گاهي مادرها توقعاتي دارند كه برآورده نمي‌شود. اين توقعات هم گاهي حساسيت زياد است.

منبع : قانون