صنایع بزرگ اولین قربانیان ناترازی شبکه برق

در حالی که هر سال با فرا رسیدن تابستان، محدودیت های تامین برق آغاز می شود اما امسال صنایع بزرگ به‌عنوان اولین قربانیان ناترازی شبکه برق از همین ابتدای سال با محدودیت مواجه شده اند.

امسال سال «سرمایه گذاری برای تولید» نام گذاری شده است؛ یعنی باید سیاست‌های اتخاذ شده در دستگاه‌های اجرایی بر مبنای تحقق شعار سال و حمایت از تولید و سرمایه گذاری باشد با این حال از همین ابتدای سال شاهد قطع برق صنایع هستیم.

پیگیری‌های نشان می‌دهد که از نیمه فروردین ماه ادارات برق منطقه‌ای با صدور ابلاغیه‌هایی محدودیت‌هایی در تأمین برق صنایع از جمله سیمان و فولاد اعمال کرده‌اند و صنایع مجبور به کاهش حداقل ۳۰ درصدی برق مصرفی خود در اولین روزهای سال جدید شده‌اند.

اکبر الوندیان دبیر انجمن صنفی سیمان در این رابطه گفته است که «از ۱۶ فروردین محدودیت برق صنایع آغاز شده و این محدودیت در اکثر استان‌ها گسترش یافت و برق منطقه‌ای استان‌ها این محدودیت را ابلاغ کرده‌اند. بنابراین نگرانی‌ها تشدید شده که در فصل گرما با مشکل مواجه شویم.»

به گفته او «در کارخانجات سیمان ۶۵ درصد دیماند برق مصرفی کارخانه در کوره‌ها و تبدیل مواد به کلینکر استفاده می‌شود و باید در این کوره‌ها برق مصرفی پیوسته استفاده شود و نباید بیشتر از ۴ ساعت محدودیت برقی لحاظ گردد اما با ابلاغیه جدید، محدودیت برق صنایع سیمان از صبح تا غروب است و این به معنی کاهش تدریجی خوراک کوره و نهایتاً خاموش کردن کوره‌هاست.»

این وضعیت در حالیست که در نیمه دوم سال گذشته محدودیت‌های تأمین انرژی به ویژه گاز اعمال و تقریباً از ۲۵ اسفند ماه محدودیت سوخت صنایع برطرف شد؛ در این بازه زمانی صنایع مانند هر سال برنامه‌ریزی کرده بودند که قبل از ورود به محدودیت‌های برقی مربوط به نیمه اول سال که از اواسط خرداد ماه شروع می‌شد، بیشترین تولید و ذخیره را داشته باشند تا در زمان قطع برق در فصل گرم با مشکلی در حوزه عرضه مواجه نشوند.

از سویی دیگر نیز آنطور که ابراهیم شیخ معاون صنایع عمومی وزارت صمت گفته بود این وزارت خانه برنامه‌ریزی کرده بود که از ۱۵ اسفند تا ۲۵ خرداد -به مدت ۱۰۰ روز که با حداقل محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های انرژی مواجه هستیم- برنامه جبران تولید صنایع اجرا شود؛ به این شکل که در این مدت تولیدکنندگان حداکثر توان خود را برای تولید محصولات و کالاها به کار گیرند و محدودیت‌ها را جبران کنند.

با این حال از همین روزهای ابتدایی سال شاهد اعمال محدودیت در تأمین انرژی صنایع هستیم و تولیدکنندگان مجبور به تولید با حداقل ظرفیت‌ها هستند.

پشت پا به قانون

این وضعیت در حالیست که طبق ماده ۲۵ قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار در زمان تشدید ناترازی انرژی، واحدهای صنعتی و کشاورزی نباید در اولویت قطع برق، گاز یا خدمات مخابرات قرار گیرند. همچنین در صورت قطع این خدمات برای واحدهای صنعتی و کشاورزی، شرکت‌های عرضه‌کننده برق، گاز و خدمات مخابرات مکلف‌اند وجه التزام قطع خدمات خود را در متن قرارداد خود با واحدهای تولیدی پیش‌بینی کنند و دولت نیز مکلف به تعیین و اعلام خسارت‌های وارده به شرکت‌های خصوصی و تعاونی ناشی از دستور قطع موقت جریان برق، گاز یا خدمات مخابراتی واحدهای تولیدی است.

با وجود تصویب آئین‌نامه اجرایی این ماده در فروردین ۱۳۹۵، اما ماده ۲۵ همچنان اجرایی نشده و در ردیف مطالبات بخش خصوصی باقی مانده است.

تبعات جبران ناپذیر قطعی برق صنایع

نکته قابل توجه آنکه قطعی برق فقط به کاهش تیراژ تولید منجر نمی‌شود بلکه به افزایش ضایعات در تولید نیز می‌انجامد که این امر قیمت تمام شده محصول را افزایش می‌دهد افزایش بیکاری ناشی از محدودیت برق، کاهش بهره‌وری بنگاه را به دنبال دارد و تأثیر در تحویل سفارشات به افزایش نارضایتی آنها منجر می‌شود. در مجموع، وضعیت تصویر شده موجب کاهش رقابت پذیری در اقتصاد خواهد شد.

بر همین اساس خسارات ناشی از قطعی برق را می‌توان از منظرهای مختلف دسته بندی کرد:

۱. خسارات ناشی از عدم امکان انجام تعهدات طبق قراردادهای منعقده از جمله اعمال جرایم سنگین از سمت مشتریان به دلیل عدم ایفای به موقع تعهدات؛

۲. خسارات ناشی از افزایش ضایعات تولید در اثر قطعی ناگهانی خط تولید؛

۳ افزایش ضریب خطای محصولات تولیدی و تولید کالاهای معیوب؛

۴. افزایش هزینه‌های سربار ،تولید از جمله هزینه‌های حمل و نقل؛

۵. خسارات ناشی از آسیب دیدگی ماشین آلات تابلوهای برق و…. در اثر قطعی مکرر برق؛

۶. خسارات ناشی از عدم امکان تأمین آب مورد نیاز واحدهای تولیدی در اثر قطعی برق چاه‌های آب؛

۷. هزینه‌های راه اندازی و بهره برداری مولدهای اضطراری طی دوره خاموشی؛

۸. خسارات مالی ناشی از دستمزد پرداخت شده (حقوق بیمه و…) به کارکنان طی دوره خاموشی؛

۹ هزینه‌های ناشی از بیکاری نیروی انسانی در ساعات کاری و کاهش بهره‌وری؛

۱۰. هزینه فرآوری مجدد مواد پس از وصل برق؛

۱۱. هزینه‌های تأخیر در امور اداری (مانند پرداخت بیمه، مالیات و…)

۱۲. هزینه‌های فشار بیش از حد به خط تولید جهت جبران کسری تولید (اورلود پس از قطعی برق).

همچنین طبق گزارشی که مرکز بهبود کسب و کار اتاق ایران تهیه کرده بود، خسارت هر روز قطعی برق صنعت در سال ۱۴۰۳ برابر با ۹,۲۱۸ هزار میلیارد تومان محاسبه شده است که در بین رشته‌های فعالیت صنعتی، سه صنعت اول تا سوم به لحاظ میزان خسارت عبارتند از:

– صنعت تولید فلزات، پایه با خسارت روزانه ۹۰۰ میلیارد تومان؛

– صنعت مواد شیمیایی با خسارت روزانه ۶۶۰ میلیارد تومان؛

– صنعت تولید فراورده‌های معدنی غیر فلزی با خسارت روزانه ۶۲۴ میلیارد تومان

خسارات ناشی از قطعی برق در فعالیت‌های غیرصنعتی به ترتیب سه فعالیت آسیب دیده عبارتند از:

-تولید، انتقال و توزیع برق با خسارت روزانه ۱۷۹۷۳ میلیارد تومان؛

– حمل و نقل، انبارداری و پست با خسارت روزانه ۱۷۹۵ میلیارد تومان؛

-بخش کشاورزی با خسارت روزانه ۱۳۸۸ میلیارد تومان.

چه باید کرد؟

بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، در کنار لزوم حمایت از صنایع از طریق پذیرش خسارت به‌عنوان یکی از تضامین، جبران خسارت با استفاده از روش فاکتورینگ و ارائه تسهیلاتی در ازای خسارات ناشی از قطعی برق، راهکارهای زیر به عنوان مهم‌ترین گزینه‌ها برای جبران این ناترازی مطرح هستند؛

توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در صنایع: با توجه به اقلیم آفتابی و پتانسیل بادی موجود در ایران، استفاده از پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی در واحدهای صنعتی می‌تواند منبعی پایدار برای تأمین انرژی در ساعات اوج مصرف باشد.

بهبود بهره‌وری و کاهش مصرف انرژی: نوسازی تجهیزات قدیمی و استفاده از سیستم‌های هوشمند مدیریت مصرف انرژی، یکی از سریع‌ترین روش‌ها برای کاهش فشار بر شبکه در ساعات پیک به شمار می‌رود.

اجرای طرح‌های مدیریت بار: بسیاری از کشورها با موفقیت از برنامه‌های «پاسخ به تقاضا» استفاده می‌کنند؛ طرح‌هایی که در آن صنایع در قبال کاهش مصرف برق در ساعات اوج، مشوق‌های مالی دریافت می‌کنند.

استفاده از فناوری ذخیره‌سازی انرژی: ذخیره برق در ساعات غیرپیک و استفاده از آن در زمان‌های بحرانی، می‌تواند به‌ویژه در صنایع با فرآیندهای پیوسته، راهکاری مؤثر برای جلوگیری از توقف تولید باشد.

تأمین برق از طریق قراردادهای اختصاصی (PPA):انعقاد قرارداد با نیروگاه‌های تجدیدپذیر یا نیروگاه‌های خصوصی، می‌تواند به تأمین پایدار برق برای واحدهای صنعتی منجر شود و وابستگی به شبکه سراسری را کاهش دهد.

راه‌اندازی نیروگاه‌های مقیاس کوچک: کارشناسان صنعت انرژی پیشنهاد می‌کنند صنایع بزرگ از ظرفیت تولید پراکنده بهره ببرند و با راه اندازی مولدهای مقیاس کوچک بخشی از انرژی مورد نیاز خود را تأمین کنند.

به گزارش مهر، با توجه به روند افزایشی مصرف برق در کشور و فشار فزاینده به شبکه سراسری، ضروری است که صنایع بزرگ با نگاهی راهبردی، مجموعه‌ای از راهکارهای فنی و مدیریتی را برای عبور از بحران خاموشی‌های تابستانی در پیش بگیرند. از سوی دیگر، سیاست‌گذاران حوزه انرژی نیز می‌توانند با ارائه تسهیلات و مشوق‌های بیشتر، صنایع را در این مسیر حمایت کنند.