افزایش قیمت بنزین؛ این‌بار به چه قیمتی؟

زمزمه‌های افزایش قیمت بنزین بار دیگر به گوش می‌رسد و نگرانی‌ها درباره تأثیرات آن بر زندگی مردم افزایش یافته است. در حالی که دولت به دنبال توجیه این افزایش قیمت است، کارشناسان معتقدند راهکارهای دیگری برای حل مشکلات اقتصادی وجود دارد.

اخبار بازار ایران – دولت چهاردهم که هنوز چند وقتی از روی کار آمدنش نمی‌گذرد، تصمیم گرفته همان ابتدای کار مزد رای‌دهندگان را با افزایش قیمت بنزین بدهد. یک تصمیم پرهزینه که تبعات اقتصادی و امنیتی آن نگرانی‌های زیادی در جامعه ایجاد کرده است. آخرین افزایش قیمت بنزین مربوط به دولت حسن روحانی بود که با آن جمله تاریخی «من هم مثل شما صبح جمعه فهمیدم قیمت [بنزین] تغییر کرده» دستمایه طنز در شبکه‌های اجتماعی و محافل سیاسی شد. در این دوره قیمت بنزین سهمیه‌ای با افزایش 50 درصدی از یک هزار تومان به یک هزار و 500 تومان و بنزین آزاد نیز رشد سه برابری را تجربه کرد. این اتفاق در آبان 1398 رقم خورد و بعد از آن واکنش‌های شدیدی ایجاد کرد که جزئیات آن را به‌خاطر داریم. اما این بار پزشکیان نه‌تنها مثل روحانی ابراز بی‌خبری نمی‌کند! بلکه با صدای رسا گرانی بنزین را فریاد می‌زند. فریادی که نگرانی‌های زیادی در افکار عمومی ایجاد کرده، نگرانی از این جنس که این بار به چه قیمتی؟

****

سناریو تکراری تایید و تکذیب

در دولت پزشکیان، سناریوی افزایش قیمت بنزین مثل دولت‌های قبل انجام می‌شود. یکی مطرح می‌کند و دیگری آن را تکذیب می‌کند! یکی قیمت بنزین را 20 هزار تومان اعلام می‌کند، دیگری نرخ 30 هزار تومان را کم می‌داند. اما افکار عمومی با این ادبیات آشناست. مردم می‌دانند وقتی زمزمه‌های افزایش نرخ حامل‌های انرژی شنیده می‌شود، باید کمربندها را محکم‌تر ببند و خودشان را آماده افزایش قیمت بنزین و سایر کالاها و خدمات وابسته کنند.

جالب است بدانید با وجود اینکه وزیر نفت دولت چهاردهم در نخستین موضع گیری‌اش افزایش قیمت بنزین را منتقی دانسته بود، مسعود پزشکیان در اظهارنظری غیرمنتظره‌ای اعلام کرده: «هیچ منطقی وجود ندارد که ما بنزین را به قیمت دلار آزاد بخریم و به قیمت سوبسیددار بفروشیم. حالا که بنزین را (به این قیمت) بدهیم، جای بحث است که (آیا واقعاً) ما باید این را بدهیم؟ علم اقتصاد، دانشمندان و تجربه بین‌المللی این حرف را از ما قبول می‌کنند؟ اقتصاددانان و کارشناسان ما باید بلند شوند و نسبت به سیاست‌های نادرستی که اجرا می‌کنیم، اعتراض کنند. اما حالا کارشناسان و اقتصاددانان اعتراض نمی‌کنند… من (به‌عنوان دولت) پول گندم، پول دارو و پول نهاده و حقوق بازنشسته‌ها را ندارم، اما بنزین دلار ۵۰ تومان را می‌فروشیم ۱۰ تومان. کدام منطقی این را از ما قبول می‌کند که ما داریم این کار را می‌کنیم؟» اظهاراتی که شائبه افزایش قیمت سوخت را در پی داشته است.

اظهارات پزشکیان درباره منطقی نبودن این وضعیت در حالی است که یکی از عوامل مصرف بالای بنزین در کشور تولید خودروهای پرمصرف ایران‌خودرو و سایپاست و در درجه اول باید عامل افزایش شدید مصرف را حل کرد؛ اما از آنجایی‌که دولت یا زورش نمی‌رسد یا نمی‌خواهد، کاری به خودروسازها ندارد. علاوه بر این برخی کاربران در فضای مجازی به پزشکیان یادآوری کرده‌اند: «این منطقی نیست که حقوق‌ها ناچیز (با احتساب معادل ریالی‌اش) پرداخت شود، اما هزینه‌ها در کشور مطابق کشورهای صنعتی و پیشرفته محسوب شود».

نکته دیگری که پزشکیان فراموش کرده، نسبت درآمد به قیمت بنزین در ایران است. اگر آقای رییس‌جمهور تمایل دارد بنزین را به قیمت‌‌ جهانی به مردم عرضه کند، باید درآمد ایرانیان را هم به همان سطح برساند. نمی‌شود مردم ایران بین 160 کشور کمترین متوسط درآمد را داشته باشند، اما هنگام خرید خودرو باید سه برابر نرخ جهانی پول بدهند، زمان بنزین زدند هم باید بنزین بی‌کیفیت را با نرخ آمریکای شمالی بخرند! بعید است چنین گزاره‌های ساده‌ای را رییس جمهور ندانند، اما سوال اینجاست چرا واقعیت اقتصاد جهانی را برای شهروندان ایرانی دستکاری می‌کنند؟ آیا تصور می‌کنند 50 سال قبل است که ملت خبری از بیرون ندارند؟

درآمد ایرانی‌ها با هیچ‌کجای دنیا قابل مقایسه نیست!

بگذارید یک مقایسه ساده میان درآمد ایرانی‌ها و سایر کشورهای دنیا انجام دهیم. درآمد شهروندان کشورهای حوزه اسکاندیناوی ماهانه بین 4000 تا 6000 دلار است. یعنی اگر یک ایرانی خیلی خوش‌شانس باشد و شغلی داشته باشد، حدود 12 میلیون تومان دریافت می‌کند. این 12 میلیون تومان با دلار 60هزار تومان و به لطف مدیران توانمند دولت 200 دلار می‌شود، یعنی درآمد یک ایرانی حدودا 30 برابر کمتر از یک شهروند اروپایی است. تصور نکنید که این مقایسه فقط با کشورهای ثروتمند انجام شده، درآمد ایرانی‌ها از یک لیست حاوی اسم 160 کشور، در رتبه آخر است! حتی کشورهایی مثل گامبیا، سوریه، سودان، اوگاندا اوضاع بهتری از ما دارند! با این تفاسیر چرا رییس جمهور محترم که نظرات کارشناسان و اقتصاددانان برایشان اهمیت دارد، چنین موضوعاتی را در دستور کار خود قرار نمی‌دهند؟ چرا اساسا مقوله درآمد در مرکز توجه ایشان نیست!؟ آیا همان مشاوران به ایشان نمی‌گویند اول درآمد ایرانی‌ها و نرخ تورم را اصلاح کنید و بعد بنزین که هیچ، تمام کالاهای مورد نیاز مردم را به قیمت اروپا یا حتی آمریکای شمالی عرضه کنید! مطمئن باشید هیچ‌کس به شما اعتراض نمی‌کند.

ناترازی‌ها فقط با افزایش قیمت حل می‌شود؟

درخصوص افزایش قیمت بنزین نظرات مختلفی وجود دارد، اما اغلب کارشناسان برخلاف دولت که مصرف زیاد بنزین و ارز بری آن را به گردن ملت می‌‌اندازند؛ معتقدند افزایش قیمت راه‌کار مناسبی نیست. با این وجود همان‌طور که در مقوله برق دولت مشترکان پرمصرف را مقصر می‌داند و اساسا از دیدگاه برخی آقایان، مردم همیشه مقصر هستند، در بحث بنزین نیز مردم زیاد مصرف می‌کنند!

اما واقعیت ماجرا جای دیگری است. در چند سال اخیر ناترازی بنزین دولت را ناچار به واردات کرده است، علاوه بر فشار بر خزانه خالی دولت و تحمیل زیان به پالایشگاه‌ها، بر بی‌کیفیتی بنزین هم افزوده است. هنوز فراموش نکرده‌ایم که طالبان هم زیربار این بنزین نرفته و چندین بار محموله‌های بنزین ایران را به دلیل استاندارد نبودن، پس فرستاده است.

دلایل تمام این مشکلات عدم سرمایه‌گذاری به‌موقع است. طی سال‌های اخیر عدم سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های انرژی، کشور را دچار مشکلات فراوانی کرده؛ یک روز قطعی برق و روز دیگر مشکلات ناشی از منابع آب و حالا هم که قضیه بنزین در مرکز توجه قرار گرفته است. جالب اینجاست که دولت صرفا به کسری بودجه و برداشت‌های مکرر از خزانه فکر می‌کند، درحالیکه تمام این مشکلات را می‌تواند با سرمایه‌گذاری درست و به‌موقع برطرف کند. چرا اساسا شهروندان ایرانی – که به لحاظ منابع نفتی، ثروتی عظیم دارند – باید بنزین بی‌کیفیت و با قیمت بالا دریافت کنند و هر روز هم نگران بازی جدید برخی آقایان باشند.

بنزینی که در ایران عرضه می‌شود، نه اکتان‌ آن متناسب‌ با استانداردهای روز دنیا برای خودروهای یورو 5 و 6 است و نه سایر ترکیبات آن با خودروهای پیشرفته امروزی تطبیق دارد.

همین امروز اگر یک خودروی اروپایی 2010 به بعد یا خودروهای چینی روز که از تکنولوژی روز توربوشارژر استفاده می‌کنند را سوار شوید، باید بنزین بی‌کیفیت جایگاه را با هزینه گزاف اکتان‌بوستر ترکیب کنید تا گرفتار تعمیرگاه و هزینه‌های آن نشوید. همین اقدام ساده قیمت بنزین سه هزار تومانی را به پنج هزار تومان می‌رساند! نکته‌ای که مسئولان علاقه‌ ندارند چیزی از آن مطرح کنند.

دهه 60 اوضاع بهتر بود

یکی از نکات قابل‌توجه در خصوص افزایش قیمت بنزین، ثبات آن در دوران دفاع مقدس است؛ آن‌هم در شرایطی که اقتصاد کشور بسیار شکننده‌ و آسیب‌پذیر بود، اما دولتمردان کنترل بهتری روی عوامل کلیدی اقتصاد داشتند. بررسی سوابق قیمت بنزین در ایران نشان می‌دهد سال ۱۳۵۹ قیمت بنزین از یک تومان به سه تومان رسیده است. این اولین افزایش قیمت در چهار دهه اخیر محسوب می‌شود. این قیمت سال‌های طولانی در ایران ماند. به‌طوری‌که در دوران دفاع مقدس نیز قیمت بنزین افزایشی را تجربه نکرد.

امیدوار هستیم آقای پزشکیان ابعاد تصمیمی که برای افزایش نرخ بنزین گرفته است را خوب بررسی کند و سوابق اتفاقات ناشی از افزایش قیمت حامل‌های انرژی از زمان مصدق تا روحانی را یک بار حداقل بخواند! جامعه ایران تاب یک ماجرای جدید را ندارد. اگر قرار است جایی را اصلاح کنید، بروید سراغ همان افرادی که با ژن‌های خوب‌شان هزینه این کشور و مردم را افزایش داده‌اند، همان‌هایی که بزرگترین افتخارشان چندتا نفت‌کش و دلالی نفت است. این‌ها اصلاح کنید و روی سرمایه‌گذاری درست و به‌موقع کار کنید، قیمت بنزین که هیچ! همه‌چیز درست می‌شود.