خودروسازی؛ صنعتی که از حمایت های رهبری «سوء استفاده» کرد

اخبار بازار ایران – اسفند 1388، نمایندگان مجلس، طرحی را تصویب کردند که بر اساس آن، تعرفه واردات خودرو، 20 درصد کاهش می یافت و به 70 درصد می رسید.

مجلسی ها البته در طرحی بلندمدت تر در نظر داشتند با کاهش تدریجی و سال به سال تعرفه واردات، آن را در عدد 20 درصد برای خودروهای سواری زیر 2000 سی سی تثبیت کنند.

یک ماه بعد و با پیگیری های مصطفی میرسلیم، نمایشگاهی توانمندی های صنعت خودرو و موتور ملی برگزار شد. میرسلیم در آن زمان “ناظر عالی طراحی و تولید موتور ملی” بود، پروژه ای که در صورت موفقیت آمیز بودن می توانست ایران را به جرگه خودروسازان جهانی وارد کند.

در نهم فروردین سال 1389، رهبر انقلاب از این نمایشگاه بازدید کردند. این بازدید بسیار مفصل بود و حدود سه ساعت طول کشید. علی اکبر محرابیان وزیر وقت صنایع و معادن – که اکنون وزیر نیروست – میرسلیم و مدیران دو کارخانه اصلی خودروسازی ایران، در این بازدید ایشان را همراهی می کردند و به همراه کارشناسان بخش های مختلف، توضیحات لازم را در اختیارشان قرار می دادند.

بعد از این بازدید، رهبر انقلاب در سخنانی صریح، حمایتی بی سابقه از صنعت خودروسازی را اعلام کردند، حمایتی که اگر قدر دانسته می شد، وضعیت خودروسازی ایران به وضعیت کنونی دچار نبود.

رهبر انقلاب در آن بازدید تصریح کردند:

« ما در خصوص صنعت خودرو یک عقب‌افتادگی طولانی ای را آزمودیم و تحمل کردیم. هنر بزرگ شماها این است که توانسته‌اید این عقب‌ماندگی طولانی را با همت خودتان قطع کنید؛ یعنی این حال چُرت و خواب و خواب‌آلودگی را که تقریباً از بعد از ورود صنعت خودرو به کشور حدود سی سال طول کشیده، به هم بزنید.

ما از سالهای دهه‌ی ۴۰ که صنعت خودروسازی وارد کشور شده – در حدود سی سال تقریباً – همین‌طور درجا زدیم. در مرحله‌ی تقلید محض و تقلید صرف باقی ماندیم.

نمی توان مسئولین کشور را در دهه‌ی ۶۰ مؤاخذه کرد؛ زیرا دهه‌ی ۶۰، دهه‌ی انقلاب است، دهه‌ی دفاع مقدس است؛ به قول مسئول محترم، این سالن، سالن تسلیح رزمندگان است؛ همه‌ی خانه‌های ملت ایران در واقع به یک نحوی عقبه‌ی میدان جنگ بوده. دهه‌ی ۶۰ را نمیشود مؤاخذه کرد؛ اما قبل از دهه‌ی ۶۰ را، قبل از دوران انقلاب را، چرا؛ باید محاسبه کرد، باید مؤاخذه کرد.

دوران حرکت تقلیدی برای خودروسازی در کشورهایی که خواستند خودروساز بشوند، چهار پنج سال است. چرا باید در اینجا این قدر طول بکشد؟ این گناه آن کسانی است که به منافع کشور فکر نمی کردند؛ برای عزت کشور دل نمیسوزاندند؛ برای ضایع شدن و دور ریخته شدن سرمایه‌های مادی کشور اهمیتی قائل نبودند.

اما در نظام جمهوری اسلامی از دهه‌ی ۷۰ شما شروع کردید؛ خب، پیشرفت هم خوب بوده. امروز این موتور ملی که از ایده و طراحی تا آخرین اجزائش را هنر ایرانی و سرانگشت ایرانی و فکر ایرانی و تلاش ایرانی ساخته، یک نماد عزت برای کشور است؛ این خیلی چیز پرمعنائی است. مسئله فقط این نیست که ما توانسته‌ایم یک موتور خودرو تولید بکنیم؛ مسئله فراتر از اینهاست.

امروز دنیا میدان مسابقه‌ی وسائل انواع موتورهاست و موتور خودرو به عنوان یک وسیله‌ی متعارف زندگی و جلو چشم و مورد استفاده‌ی همه، یکی از برجسته‌ترین اقلام است. توی این دنیای پر کشمکش، شما توانستید هنر سرانگشتِ هنرمندِ ایرانی را اینجا نشان بدهید؛ این خیلی باارزش است.

دل انسان خون میشود وقتی به یاد می آورد که ما در طول سالهای متمادی در خودروهای کشورمان – چه آنهائی که از خارج میآمده، چه آنهائی که به‌ظاهر در داخل تولید میشده – موتورهائی کار می کرده که یکسره بیگانه بوده؛ دیگران ساخته بودند؛ کارگر دیگری این را ساخته. ما به جای اینکه کارگر خودمان را به کار مشغول کنیم، از هنر او استفاده کنیم، به او سود برسانیم و کشور را پیش ببریم، در واقع به دیگران کمک کردیم. امروز بحمداللَّه این زمینه را شما فراهم کردید، این امکان را به وجود آوردید؛ این خیلی باارزش است. من از این کارِ خوب تقدیر می کنم.»

در آن بازدید رهبر معظم انقلاب درباره واردات هم بیان داشتند:

« یک مسئله این است که ما اگر اهمیت می دهیم به صنعت داخلی – حالا در زمینه‌ی خودرو که فعلاً محل کلام ماست و یا زمینه‌های دیگر – بایستی سیاست تعدیل بازرگانی خودمان را در این زمینه حتماً تنظیم کنیم. یعنی واردات بی رویه قطعاً ضرر خواهد زد.

دستگاه‌های سیاستگذار کشور و کسانی که سیاستهای اجرائی را تنظیم می کنند، به این نکته باید توجه کنند. فراوانی و ارزانی چیز خیلی خوبی است، اما از آن مهم تر و بهتر، رشد صنعت داخلی است؛ قوام گرفتن صنعت داخلی است.

این درست نیست که ما به دلائل گوناگونی که غالباً هم دلائل واهی است، دروازه را به روی واردات باز کنیم. من بارها به مسئولین – مسئولین گوناگون در بخشهای مختلف دولتی – گفتم: اگر فلسفه‌ی شما، منطق شما برای افزایش واردات و تسهیل وارداتِ ساخته‌های صنعتی این است که میگوئید کیفیت مصنوعات داخلی باید بالا برود، خب فشار را روی این بخش بگذارید.

سیاست هایی وجود دارد که میشود وادار کرد، مجبور کرد تولیدکننده‌ی داخلی را به اینکه کیفیت را ارتقاء بدهد. بدترین گزینه برای بالا بردن کیفیت داخلی این است که ما راه را برای مصنوعات خارجی باز کنیم؛ این، بدترین گزینه است. گزینه‌های بهتری وجود دارد برای اینکه ما کیفیت را بالا ببریم. »

ایشان از لزوم توجه به نوآوری، تحقیق، تولید خودروهای کیفی و البته صادرات خودروی ایرانی هم سخن گفتند و بازدید به پایان رسید.

بعد از آن بازدید، نمایندگان مجلس هم پروژه حمایت از صنعت خودروسازی را تکمیل کردند و بحث کاهش تعرفه واردات را منتفی کردند.

شرایطی که شخص اول کشور برای صنعت خودروسازی مهیا کرده بود، به حدی ایده آل بود و همه ارکان کشور را در خدمت این صنعت درآورده بود که اگر مدیریت و تدبیر مناسبی در این بخش وجود داشت، می توانستیم شاهد یک جهش بزرگ در عرصه خودروسازی شویم.

با این حال، خودروسازان به جای آن که قدر این حمایت بی سابقه و بزرگ را بدانند، مصداق کسی شدند که از لا اله الا الله، فقط لا اله را شنید.

خودروسازان، صرفاً بخش های حمایتی سخان رهبری را شنیدند و آن بخش از توصیه های ایشان مبنی بر افزایش کیفیت خودرو را نشنیده گرفتند و کار به جایی رسید که رهبر انقلاب در سخنان امروز خود،  وقتی درباره حمایت از صنعت داخلی و کنترل واردات صحبت کردند، به طور صریح بیان داشتند که خودروسازان از حرف هایشان “سوء استفاده” نکننید زیرا وضع شان تعریفی ندارد.

استفاده از واژه سوء استفاده، دقیقاً اشاره دارد به استفاده سوئی که خودروسازان از حمایت های بی دریغ رهبری در 1389 کردند و به جای آن که همت خود را صرف ارتقاء کیفیت کنند، بازار خودروسازی را به عرصه ای برای انحصار تبدیل کردند: روز به روز از کیفیت کاستند و لحظه به لحظه بر قیمت ها افزودند و هر گاه سخن از واردات شد، به بهانه حمایت از تولید ملی مانع اش شدند. 
 
در فروردین 1389 رهبر انقلاب تاکید داشتند که “دوران حرکت تقلیدی برای خودروسازی در کشورهایی که خواستند خودروساز بشوند، چهار پنج سال است” ولی اینک گذشته از دهها سال قبل از آن، 10 سال دیگر از سخنان قبلی رهبری گذشته و خودروسازان ما نه تنها درجا نزده اند که در کیفیت، افت هم کرده اند.

در واقع، خودروسازان متوجه ضرب الاجل چهار – پنج ساله و ضمنی رهبری نشدند.

آن روز رهبری تصریح داشتند: “دل انسان خون می شود وقتی به یاد می آورد که ما در طول سالهای متمادی در خودروهای کشورمان – چه آنهائی که از خارج میآمده، چه آنهائی که به‌ظاهر در داخل تولید میشده – موتورهائی کار می کرده که یکسره بیگانه بوده؛ دیگران ساخته بودند؛ کارگر دیگری این را ساخته.”

و اکنون دل ها بیشتر خون می شود چرا که بازار خودروی ایران، در قبضه چینی هاست و نه تنها دل ها خون است که خون های زیادی از مردم ایران در تصادفات خودروهای ناایمن بر زمین ریخته است. خون هایی که اگر کیفیت رعایت می شد، هرگز جاده و خیابان ها را سرخ نمی کرد.

مجموع این روند اسفناک باعث شد که در دهم بهمن 1400 نیز رهبر انقلاب انتقاد صریحی از صنعت خودروسازی داشته باشند:

« حمایت‌های عملی و تبلیغاتی از تولید داخلی باید منجر به ارتقای کیفیت محصولات و همچنین ارتقای فناوری شود اما متأسفانه در برخی صنایع به‌ویژه در صنعت خودرو به موضوع کیفیت توجه نمی‌شود و مردم نیز بحق به آنها اعتراض دارند.

رهبر انقلاب خاطرنشان کردند: اگر با وجود فضای حمایتی از تولید داخل، به جای ارتقای کیفیت، قیمت‌ها افزایش یابد، مسئله بدی است زیرا نتیجه همه حمایت‌های دولتی، بانکی و جلوگیری از رقابت‌های خارجی، عملاً منجر به بالا رفتن قیمت شده است. »

اینک آن انتقاد صریح تر و تندتر نیز شده است، بدان حد که رهبر انقلاب هشدار می دهند که خودروسازان از سخنان ایشان در حمایت از صنایع داخلی “سوء استفاده” نکنند.

به نظر می رسد وقت آن رسیده است که این صنعت ناسپاس، که اینک عرصه مونتاژ خودروهای چینی و تولید محصولات بی کیفیت و گران داخلی شده، با واقعیت های بازار به طور ملموس مواجه شود و با آزادسازی هوشمندانه واردات خودروهای متعارف، خود را در معرض رقابت ببیند و ناچار به تکاپو برای ارتقاء کیفیت و کاهش قیمت شود.

این خواسته ملت ایران است، ملتی که از شخص اول مملکت تا پایین ترین اقشارش، هزینه های معنوی و مادی فراوانی برای این صنعت داده اند و جوابی جز خودسری و سودجویی نگرفته اند.

انتظار می رود همان گونه که مجلس وقت در سال 1389، در لبیک به سخنان رهبری، تعرفه واردات را افزود، مجلس کنونی که خود را “انقلابی” هم می داند (و اتفاقا میر سلیم هم که جزو بانیان نمایشگاه صنعت خودرو بود، در میان آنهاست)، با یک اقدام انقلابی در زمینه تعرفه و واردات خودرو، سایه رانت خودروسازان را از سر ملت کم کند تا این مردم در حسرت یک خودروی معمولی و روز دنیا نمانند.

 منبع: عصرایران