3 ویژگی عرضه شستا در بورس
اخبار بازار – لذا عرضه 10درصد از سهام مستقل شستا به ارزش 7 هزار میلیارد تومان در بورس شاید برای برخی غافلگیری باشد اما برای آنها که به افزایش محدودیت منابع مالی دولت وقوف یافته اند امری دور از انتظار هم نبود. اگرچه همان‌طور هم که پیش‌بینی می‌شد این سورپرایز بزرگ تاریخی در آغاز بهار 99 خورشیدی با نظرات موافق و مخالف بسیاری نیز همراه شد. حامیان این اقدام که عمدتا از نزدیکان وزارت کار هستند، آن را اقدامی بی‌سابقه در ایجاد شفافیت و ایجاد اتاق شیشه‌ای می‌دانند و مخالفان با این واگذاری معتقدند مشکل فساد ریشه دار و رانتی در شستا را با این راهبرد نمی‌توان حل کرد. کما اینکه این مخالفت از جمع برخی فعالان بخش خصوصی نیز مورد نقد قرار گرفته است.
*** آغاز داستان شیرین سهام شستا
عرضه اولیه شستا (شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی) در تاریخ چهارشنبه ۲۷ فروردین ماه کلید خورد تا در روزهایی که همگان درگیر بار سنگین کرونا بر زندگی و کسب و کار مردم ایران و دنیا شده بودند، با عرضه ۸ میلیارد سهم (۱.۳ میلیارد سهم مختص به صندوقهای شستا) و کف قیمت ۸،۵۰۰ ریال با سقف قیمت: ۸،۶۰۰ ریال که حداقل نقدینگی مورد نیاز را حداکثر ۸.۶ میلیون تومان برآورد شده بود، شوک تازه‌ای را به بورس در حال رشد عجیب وارد کرد تا بورس ایران تافته جدابافته‌ای در روزهای سقوط بورسهای جهان شده باشد!
عرضه‌ای که مدیرعامل سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی در مصاحبه‌ای پیش از عرضه به مردم اطمینان خاطر داده بود “عرضه اولیه بسیار شیرینی در راه خواهد بود.” حال این که این شیرینی برای چه کسانی در واقع شیرین‌تر بوده پرسشی است که باید در ادامه این روند واگذاری و دادوستدهای آن در ادامه راه بین سهامداران مورد ارزیابی قرار گیرد.
در این میان حساسیت بر واگذاری 10 درصد از سهام شستا در بورس از آنجا بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد که 42 میلیون نفر صاحب تمامی سهام شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) هستند و سال‌هاست این هلدینگ بزرگ با وجود بیش از 30شرکت زیرمجموعه اصلی و مدیریت مستقیم و غیرمستقیم بیش از 270شرکت و دارایی بیش از 55هزار میلیارد تومان در مناقشه بین واگذاری و دولتی‌بودن بود. کما اینکه بیش از 3 سال از نخستین بحث‌ها در خصوص واگذاری شستا در بورس و عرضه آن به بخش خصوصی می‌گذرد. اما از آنجا که دارایی‌هایی شستا جزء اموال عمومی محسوب می‌شود و متعلق به کارگران تحت بیمه سازمان تامین اجتماعی است این واگذاری با این استدلال با چالش مواجه بوده است. اگرچه موافقان هم که ظاهرا در سال 99 بر این تصمیم فائق آمدند عدم شفافیت در شستا و نوع انتصاب مدیرانی که از مجلس جامانده اند یا از معاونت یک وزارتخانه عزل شده اند، راهی جز ارائه راهبرد واگذاری و فروش این دارایی‌ها برای سوددهی و ایجاد شفافیت شستا پیش‌روی تصمیم‌گیران باقی نگذاشته است. راهبردی که با عرضه اولیه 10درصد از سهام شستا وارد فاز عملیاتی شد.
این واگذاری در شرایطی که دولت به تامین بودجه از سوی بازار سرمایه نیاز شدید دارد و کسری بودجه در سال 99 خورشیدی با سقوط شدید قیمت نفت و تحریم سنگین ایران و شیوع بسیار جدی‌تر است و دولت در بودجه 99 نیز از واگذاری شرکتهای خود پیش‌بینی درآمدی 11هزار و 400 میلیارد تومانی کرده است بیشتر مورد توجه است.
دست‌اندرکاران عرضه سهام مستقل شستا، شفافیت را مهم‌ترین دستاورد ورود شستا به بورس معرفی می‌کنند و برخی فعالان بازار سرمایه هم معتقدند ورود سرمایه شستا به بورس باعث عمیق‌شدن این بازار می‌شود اما پدرام سلطانی، عضو اتاق بازرگانی معتقد است هر دو این گزاره‌ها در حد یک ادعاست.
*** دارایی‌ها و شرکتهای تابعه
مجموع دارایی‌های شرکت سرمایه‌گذاری هلدینگ با بیش از ۱۷۸ شرکت (مدیریتی) در سال ۱۳۹۷ بالغ بر ۵۷ هزار میلیارد تومان با درآمد سالانه نزدیک به ۳۲ هزار میلیارد تومان اعلام شده است، در حالی که درآمد شرکتهای فرعی شستا در بورس تهران در سال ۱۳۹۱ بالغ بر ۱/۶۰۰ میلیارد تومان برآورد گردیده است.
فعالیت شرکتهای زیرمجموعه شستا در بخش توزیع از صنایع دارویی، بخش سیمان از صنعت ساختمان، بازار قیر از صنایع پایین‌دستی نفت، کارخانجات لاستیک و تایر، ترابری ریلی و برخی فعالیتهای اقتصادی دیگر و شرکت هلدینگ پتروشیمی تاپیکو، کشتیرانی جمهوری اسلامی، شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت ملی صنایع مس ایران، شرکت پالایش نفت ایرانول، شرکت پتروشیمی جم، شرکت خدمات بهداشتی و درمانی میلاد سلامت از شرکتهای وابسته‌ای هستند که تمام یا بخش عمده سهام آنها متعلق به شستا است.
*** شفافیت، رسمیت و پشتوانه قانونی؛ 3 ویژگی واگذاری شستا در بورس
تقی کبیری، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی و کمیسیون اقتصادی از جمله موافقان و حامیان این واگذاری است که با استناد به 3 ویژگی شفافیت، رسمیت و پشتوانه قانونی، از واگذاری و عرضه سهام شستا در بورس در قیاس با حضور در بازار سنتی که تملک دولتی‌ها یا شبه‌دولتی‌ها، این واگذاری را بازی برد – برد ارزیابی می‌کند.
وی با بیان اینکه این 3 ویژگی بازار بورس را از بازارهای دیگر متمایز می‌کند، یکی از دغدغه‌های امروز مجموعه مدیران اقتصادی کشور را بحث کنترل نقدینگی در کشور می‌داند و به خبرنگار آفتاب یزد می‌گوید: یکی از مباحث مهم در اقتصاد کشور ورود نقدینگی به بازار سرمایه است و اگر بازار سرمایه و بورس جایگاه خود را پیدا کند و اعتماد و اطمینان مناسب را در فضای اجتماعی کشور ایجاد کند، بخشی از نقدینگی مدیریت خواهد شد.
کبیری نظارت همگانی بر روند فعالیت این شرکتها را از دیگر مواهب این اتفاق می‌داند تا این شرکتها تبدیل به حیاط خلوت دولت‌ها نگردند.
عضو هیئت رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس دهم با بیان اینکه شستا حجم عظیمی از شرکتها را در خود جای داده و بزرگترین هلدینگ است که به شکل چند رشته‌ای بیش از 3 دهه فعال است و با سرمایه ثبت شده قابل توجهی در حدود 80 هزار میلیارد ریال در حوزه‌های مختلف اقتصادی جایگاه ویژه دارد، می‌گوید: شرکتهایی در حوزه‌های مختلف شستا هستند که با فعالیت درست می‌توانند باعث اشتغالزایی مناسب و سوددهی در بازار سرمایه گردند.
*** چرا شستا پیش از ورود به بورس شفاف‌سازی نشد؟
اما پدرام سلطانی، عضو اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران به عنوان یک فعال شناخته شده و موجه در حوزه بخش خصوصی نگاه متفاوتی دارد؛ چرا که به اعتقاد او واگذاری سهام مستقل شستا انحراف از موضوع اصلی که وضعیت مالی شستا و بنگاه‌های زیرمجموعه آن و همچنین شرایط مالی صندوق تامین اجتماعی است. وی که پس از این اتفاق در محافل کارشناسی و رسانه‌ای به شیوه این اقدام ایراد وارد ساخته است، با طرح این پرسش که چرا کارنامه شرکتهای فرعی شستا که پیش از این وارد بورس شده بودند، شفاف‌سازی و سودآور نشد به خبرنگار آفتاب‌یزد می‌گوید: این در حالی است که انتصابات آنها و کنترل‌گری در سهام آنها دست نخورده است؛ لذا این نوع واگذاری را با رویکرد حمایت از خصوصی‌سازی واقعی نباید تلقی کرد و موضوع شستا فراتر از ورود به بازار سرمایه است!
وی با بیان اینکه اگر یک شرکت صنعتی با یک فعالیت مشخص بخواهد وارد بازار سرمایه شود باید سلسله‌ای از اصلاحات ساختاری در آن انجام شود تا آماده عرضه گردد این پرسش را مطرح می‌کند که با این وضعیت چگونه شستا با این اندازه و مقیاس آن هم در یک فرآیند فشرده بدون هیچ‌گونه اصلاح ساختاری و بدون هیچ دورنمایی به بازار سرمایه برده شده است.
وی در واکنش به برخی از فعالان بازار سرمایه که در این تصور هستند حال که شستا وارد بورس شده به معنای آن است که تامین اجتماعی از بنگاه‌داری خارج شده است، می‌گوید: انتصابات و سهام کنترلی همچنان در اختیار مدیران کنونی است.
منبع: آفتاب یزد
