جرایم مالیاتی صاحبان مشاغل چگونه محاسبه می شود؟

شخص یا اشخاص حقیقی که از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌های این قانون نظیر فصل درآمد اجاره املاک، درآمد حقوق و … در ایران درآمد کسب کنند، پس از کسر معافیت‌های تعیین شده در قانون مذکور مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می‌شوند.

درآمد مشمول مالیات مشاغل، شامل کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آنان که مشمول مالیات فصول دیگر شناخته نشده پس از کسر هزینه‌ها و استهلاکات مربوط طبق مقررات هزینه‌های قابل قبول و استهلاکات می‌شود.

تعیین درآمد مشمول مالیات صاحبان مشاغل به چه صورت است؟

تا قبل از آخرین اصلاحیه قانون مالیات‌ها مصوب ۹۴/۴/۳۱ به دو طریق رسیدگی به دفاتر و روش علی‌الراس، درآمد مشمول مالیات صاحبان مشاغل تعیین و تشخیص می‌شود. بدین ترتیب که صاحبان مشاغل که مکلف به نگهداری دفاتر، اسناد و مدارک بودن، در صورتیکه دفاتر، اسناد و مدارک را طبق آیین‌نامه تحریر دفاتر و اصول و موازین استانداردهای حسابداری نگهداری و عمل می‌کردند، درآمد مشمول مالیات آنان از طریق رسیدگی به دفاتر تعیین می‌شد.

در گذشته مؤدیانی که به برخی از تکالیف خود از جمله تسلیم اظهارنامه، ترازنامه، حساب سود و زیان ارائه دفاتر قانونی و اسناد و مدارک عمل نمی‌کردند درآمد مشمول مالیات آنان از طریق علی‌الراس تعیین می‌شد. اما از آنجا که این روش آثار و تبعات نامطلوبی به همراه داشت، قانون‌گذار در آخرین اصلاحیه قانون مالیات‌ها تصمیم به حذف این روش گرفت.

لازم به ذکر است که درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی موضوع قانون مذکور که مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند، به استناد اظهارنامه مالیاتی مؤدی که با رعایت مقررات مربوط تنظیم و ارائه شده و مورد پذیرش قرار گرفته باشند، خواهد بود.

همچنین، سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند اظهارنامه‌های مالیاتی دریافتی را بدون رسیدگی قبول و تعدادی از آن‌ها را براساس معیارها و شاخص‌های تعیین‌شده یا به طور نمونه انتخاب و برابر مقررات مورد رسیدگی قرار دهد.

در صورتی که مؤدی از ارائه اظهارنامه مالیاتی در مهلت قانونی و مطابق با مقررات خودداری کند، سازمان امور مالیاتی کشور نسبت به تهیه اظهارنامه مالیاتی برآوردی براساس فعالیت و اطلاعات اقتصادی کسب شده مؤدیان از طرح جامع مالیاتی و مطالبه متعلق به موجب برگ تشخیص مالیات اقدام می‌کند.

همچنین، در صورت اعتراض مؤدی چنانچه ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیات، نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی مطابق مقررات مربوط اقدام کند، اعتراض مؤدی طبق مقررات قانون مالیات‌ها مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، این حکم مانع از تعلق جریمه‌ها و اعمال مجازات‌های عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر قانونی نیست.

سازمان امور مالیاتی موظف است تا ظرف مدت سه سال از تاریخ ابلاغ این قانون، بانک اطلاعات مربوط به نظام جامع مالیاتی را در سراسر کشور مستقر و فعال کند. در طی این مدت در ادارات امور مالیاتی که نظام جامع مالیاتی به صورت کامل به اجرا درنیامده است، مواد ۹۷، ۹۸، ۱۵۲، ۱۵۳، ۱۵۴، ۲۷۱ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال ۱۳۸۰ اجرا خواهد شد.

جرایم مالیاتی درنظر گرفته شده برای صاحبان مشاغل

قانون‌گذار برای استقرار عدالت و رعایت انصاف میان مؤدیانی که به تکالیف و وظایف خود عمل کرده و فعالان اقتصادی که از مسئولیت‌های خویش سرپیچی می‌کنند تقاوت قائل است؛ بدین معنی که برای دسته اول امتیازات و تسهیلات خاصی را درنظر گرفته و در مقابل برای گروه دوم جرایم سختی را پیش‌بینی کرده که شامل جریمه دیرکرد، جریمه عدم تسلیم اظهارنامه، جریمه عدم ارائه دفاتر و اسناد حسابداری و جریمه تخلف درقبال اشخاص ثالث است.

در صورتی که فعالان اقتصادی پس از موعد مقرر مالیات خویش را پرداخت کنند، موجب تعلق جریمه‌ای معادل ۲.۵ درصد مالیات به ازای هر ماه دیرکرد در پرداخت مالیات خواهند بود.

مبدا احتساب جریمه مالیاتی در مورد مؤدیانی که مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند، نسبت به مبلغ مندرج در اظهارنامه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم آن و نسبت به مابه‌الاختلاف از تاریخ مطالبه و در مورد مؤدیانی که از تسلیم اظهارنامه خودداری کرده یا اصولا مکلف به تسیلم اظهارنامه نیستند، تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه یا سررسید پرداخت مالیات هستند.

در کلیه مواردی که مؤدی یا نماینده او که به موجب مقررات مالیات‌ها، از بابت پرداخت مالیات مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی است، چنانچه نسبت به تسلیم آن در موعد مقرر اقدام نکند، مشمول جریمه غیرقابل بخشودگی معادل ۳۰ درصد مالیات متعلق برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع قانون مالیات‌های مستقیم و ۱۰ درصد مالیات متعلق برای سایر مؤدیان می‌شود.

همچنین، نسبت به مؤدیانی که به موجب این قانون و مقررات مربوط به آن مکلف به نگهداری دفاتر قانونی هستند؛ در صورت عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر، مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات برای هر یک از موارد مذکور خواهند بود.

علاوه براین، هر شخص حقیقی که به موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر است، در صورت تخلف از انجام وظایف تعیین شده علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه‌ای معادل ۱۰ درصد مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و ۲.۵ درصد مالیات ما به ازای هر ماه نسبت به مدت تاخیر از سررسید پرداخت، خواهد بود.

چنانچه مالیات توسط دریافت‌کننده وجوه پرداخت شود، در این صورت جریمه ۲.۵ درصد موضوع این ماده تا تاریخ پرداخت مالیات توسط مؤدی از مکلفین کسر و ایصال مالیات، مطالبه و وصول خواهد شد.