بزرگترین بدهکاران بانکی، مدیران عامل بانک ها را انتخاب می‌کنند

میزگرد نجات اقتصاد ایران از طریق اصلاح نظام بانکی با حضور جمعی از اقتصاددانان و اساتید دانشگاه شامل الیاس نادران، صمد عزیزنژاد، محمد جلیلی و مجتبی رضاخواه در خبرگزاری تسنیم درحال برگزاری است.

الیاس نادران در ابتدا با بیان اینکه، پول و نظام بانکی کشور بیش از نیمی از نظام اقتصاد کشور را به خود اختصاص می دهد، افزود: بازار پول، کالا، اشتغال و سرمایه را اگر باهم در نظر بگیریم بازار پول معادل تمام این بازار هاست. چراکه کل اقتصاد کشور را پوشش میدهد.

وی با اشاره به اینکه ناکارآمدی نظام بانکی به معنای ناکارآمدی تمام نظام اقتصادی است، تصریح کرد:‌ بانک مرکزی وظایف حاکمیتی و خلق پول پرقدرت و نظارت بر بانک ها را برعهده دارد و در عین حال شبکه بانکی ای داریم که بیش از 7 برابر قدرت بانک مرکزی،‌قدرت خلق پول دارند که تاثیرشان در اقتصاد فوق العاده است.

این کارشناس اقتصادی اصلاح نظام بانکی را در گروی اصلاح بانک مرکزی و اصلاح شبکه بانکی دانست و افزود: در عین حال باید سیستم های یکپارچه اعتبارسنجی مشتریان بانک ها نیز مورد توجه قرار گیرد ضمن اینکه بانک ها الان رقیب بخش واقعی اقتصاد در حوزه بنگاه داری شده اند که مجموعه این اقدامات باعث آسیب جدی تولید کنندگان و واحدهای اقتصادی می شود.

نادران عدم شفافیت مالی در بانک ها را از دیگر مشکلات نظام بانکی برشمرد.

صمد عزیز نژاد در این نشست به بیان توضیحاتی درباره مشکلات موجود در نظام بانکی پرداخت و گفت: رابطه بانک مرکزی و دولت، نحوه تسویه درآمدهای ارزی، اتخاذ سیاست های پولی و بانکی، رابطه بانک مرکزی و بانک ها،‌ رابطه بانک ها و دولت ها، رابطه بانک ها با بنگاه های اقتصادی و مردم و ساختار بانک مرکزی از موضوعات مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

محمد جلیلی در این نشست با بیان اینکه نظام بانکی می تواند مشکلات اقتصادی را حل کند، تصریح کرد: اگر نظام تامین مالی درستی در اقتصاد داشته باشیم می توانیم با شوک های بزرگ اقتصادی و مالی مبارزه کنیم.

* 60 درصد مردم تاکنون وام نگرفته اند

جلیلی با بیان اینکه وزیر تعاون آماری داده اند که 60 درصد مردم ایران تا الان هیچ وامی نگرفته اند،‌ افزود: این آمار را در کنار اتفاقات اقتصادی اگر بگذاریم به این نتیجه می رسیم که در بازارهای مختلف، بازده بیش از 100 درصد بوده ولی چه کسانی از این فرصت ها استفاده کرده اند؟ کسانی که درآمد داشته باشند می توانند این فرصت ها را داشته باشند. کسانی که وام بانکی نگرفته اند قطعا خانه هم نتوانسته اند با وام مسکن و … خریداری کنند.

این کارشناس اقتصادی گفت: بیش از 90 درصد مردم دنیا به خدمات مالی دست رسی دارند اما در کشورمان اعلام کرده اند بیش از 60 درصد مردم نتوانسته اند از این منابع استفاده کنند،‌ باید خروجی سیاست های بانکی به صورتی باشد که تامین مالی به صورت فراگیر انجام شود.

* بانک ها به جای حمایت از تولید، پول ها را به سمت فعالیت های دلالی هدایت می کنند

مجبتی رضاخواه کارشناس دیگری که در این نشست حاضر است، به دغدغه های تولیدکنندگان در خصوص نحوه اختصاص تسهیلات بانکی اشاره کرد و افزود: حمایت از واحدهای تولیدی طبق اظهارات واحدهای تولیدی، ناکارآمد است؛ بانک ها خودشان پول ها را به سمت فعالیت های دلالی هدایت می کنند و وقتی سود تولید کمتر از فعالیت دلالی باشد، بخش تولید با مشکل مواجه می شود.

این کارشناس اقتصادی ضمن اشاره به اینکه بانک برای اینکه سودده شود عملاً به نظام اقتصادی کشور ضربه می زند، گفت: فعالیت های دلالی با این روال رشد کرده و در مقابل فعالیت های تولیدی ضربه شدید خوردند.

حضور در فعالیت های دلالی فقط منجر به عدم نفع واحدهای تولیدی نمی شود چراکه مردم نیز ضرر می کنند؛ بعنوان مثال بانک وارد بازار مسکن می شود و با اهمیت به فعالیت دلالی باعث نوسان در این بازار می شود و عملاً مردم را ترغیب به فعالیت های دلالی و بدون ارزش افزوده برای اقتصاد کشور می کند.

* تیغ نظارتی بانک مرکزی نباید با ملاحظات منافع مدیران بانکی کند شود

الیاس نادران در بخش دیگری از نشست افزود: نارسایی های رفتاری بانک مرکزی با دولت و سایر بانکها از موضوعات با اهمیتی است ضمن اینکه در رابطه بانک ها و بنگاه های اقتصادی که بانک مرکزی بعنوان قانونگذار و ناظر ایفای نقش می کند، به درستی عمل نشده است.

وی به حفره های اطلاعاتی در نظام بانکی و ایجاد شبکه های فساد اشاره کرد و گفت: در حوزه تضاد منافع و ذینفع منافع بودن مدیران بانکی و بانک مرکزی نیز باید ملاحظات برداشته شود؛ نباید تیغ نظارتی بانک مرکزی با این موارد کند شود.

این کارشناس اقتصادی با انتقاد از محرومیت مردم از دریافت تسهیلات، تصریح کرد: اساساً شیوه های تامین مالی در کشور ما بانک محور است، که این عارضه عدم تقارن و نارسایی ایجاد می کند, یک عده ای با نرخ پایین امکان دریافت تسهیلات کلان دارند ولی عده ای برای وام های کارگشایی دچار ضوابطی می شوند که کارشان سخت می شود.

نادران گفت: بنگاه ها با نظام بانکی مواجه هستند که اگر تمام دارایی شان را به بانک هم بدهند بازهم نمی توانند پاسخگوی بانک باشند؛ الان بنگاه هایی هستند که چند برابر وامی که گرفته اند به نظام بانکی بدهکارند.

وی با بیان اینکه عوارض این مشکل، در بیکاری، تضعیف تولید ملی، افزایش واردات و کالاهای خارجی و … محسوس است، عنوان کرد:‌ناکارآمدی در تسهیلات بانکی و ورود بانک ها به دلال بازی، عوارض زیادی برای اقتصاد و مردم دارد درحالی که بانک ها نباید وارد فعالیت های دلالی شوند. الان بانک هایی داریم که براساس شاخص های خودشان باید اعلام ورشکستگی کنند ولی در همین بانک ها افرادی هستند که به جای پرداخت تسهیلات به تولید، منابع بانک را صرف فعالیت های خودشان کرده اند و با حاشیه سود چند صد درصدی همراه هستند ولی بانک در آستانه ورشکستگی است و مردم و واحدهای تولیدی امکان دریافت تسهیلات را ندارند.

این کارشناس اقتصادی با تاکید براینکه همه ی این مشکلات با نظارت بانک مرکزی، قابلیت کنترل را داشت ولی عدم نظارت کافی باعث ترویج این مشکلات شد، ادامه داد: باید درباره راهکارهای مقابله با این ناررسایی ها هم در ادامه این نشست صحبت کنیم.

* شفافیتی درباره عملکرد و فعالیت معاونت های بانک مرکزی وجود ندارد

عزیزنژاد با بیان اینکه قانون بانک مرکزی را رئیس کل محور کرده است، افزود: اصلاً شفافیتی درباره عملکرد و فعالیت های کمیته ها و معاونت های بانک مرکزی وجود ندارد و بانک به هیچ نهادی پاسخگو نیست؛ معاونت نظارتی بانک مرکزی باید تخلفات بانک ها را گزارش کنند، اما جالب اینجاست که تا سال 90 هیچ گزارشی از تخلفاتی بانکها وجود ندارد! تا الان یکبار هم مدیر یک بانک از سوی بانک مرکزی به دادگاه معرفی نشده است.

وی با اشاره به اینکه خروجی های بانک مرکزی فقط سیاسی محور است، ادامه داد: بانک مرکزی اذعان دارد که بانک ها بخشنامه های این بانک را اجرا نمی کنند چراکه بانک ها می دانند که می توانند در هر شرایط کار خودشان را انجام دهند آنهم بدون آنکه برخوردی با آنها صورت گیرد.

این کارشناس اقتصادی با تاکید براینکه اعضای شورای پول و اعتبار عمدتا دولتی هستند و این باعث می شود که سیاست های اتخاذ شده در این شورا مغایر با اهداف و سیاست های بانک مرکزی شود،‌ تصریح کرد: مجلس و دولت فقط بد حساب ها را تشویق کرده اند و این باعث افزایش چشم گیر مطالبات کلان و بدهکاران کلان شده است.

عزیز نژاد ضمن اشاره به اینکه نرخ سود بانکی توسط بانک مرکزی، دولت و مجلس همیشه سرکوب شده است،‌ گفت:‌ بانک مرکزی باید براساس بازدهی ها به بازار پول علامت دهد تا اقتصاد با ثبات پیش رود؛ موضوع دیگر این است که عمده مدیران بانک مرکزی بعد از بازنشستگی و اتمام دوره ماموریت به بانک های خصوصی می روند و مسئولیت می گیرند.

وی گفت: این پدیده باعث شده تا این افراد که در پدیده درهای چرخان حضور دارند، براساس منافع صنفی و شخصی تصمیم گیری و عمل کنند؛ بانک ها بدون سپرده می توانند در بانک مرکزی خلق پول کنند درحالی که بیش از 60 درصد بدهی بانک ها به بانک مرکزی برعهده بانک های خصوصی است که می توانند از منافع و درآمدهای خودشان تسهیلات دهند ولی فقط از منابع بانک مرکزی این کار را انجام میدهند.

عزیزنژاد ضمن اشاره به اینکه آقای طیب نیا قول خاص دادند که لایحه بانکداری را به دولت می برد تا سریع تصویب شود؛ ولی هیچ کاری نکرده اند، افزود:‌ تصدی گری بانک مرکزی موضوع دیگر است،‌بانک مرکزی در برخی بانک ها و شرکت ها سهامدار و شریک است. در مواقعی که مشکلی ایجاد شود دیگر بانک مرکزی نمی تواند به وظایف نظارتی خود عمل کنند.

وی با بیان اینکه باید قانون اصلاح شود، گفت: نحوه تسویه درآمدهای ارزی از موضوعات مهم دیگر است؛ بانک مرکزی مجبور است دلارهای نفتی را بخرد و به همین دلیل نمی تواند ارزش پول ملی را حفظ و اصلاح کند.

این کارشناس اقتصادی ضمن اشاره به اینکه در بانک ها مشتری بدحساب و خوش حساب با توجه به سوابق عملکرد بانکی‌شان مشخص نیست، تصریح کرد:‌حتی موسسات اعتبارسنجی که سهامداران آنها هم بانک ها هستند نمی توانند از بانک ها در این حوزه اطلاعات بگیرند؛ سامانه جامع وثایق و تسهیلات بانکی را نداریم و به همین دلیل مشکلات زنجیره ای داریم. اگر بانک ها اطلاعاتشان را باهم مبادله می کردند این مشکلات را نداشتیم.

* بانک مرکزی در رسیدگی به صورت ها و حساب های مالی بانک ها ضعیف عمل می‌کند

وی با تاکید براینکه بانک مرکزی در رسیدگی به صورت ها و حساب های مالی بانک ها به شدت ضعیف عمل کرده است، گفت: بانک ها بیشتر صورت سازی می کنند تا حسابرسی. بانک مرکزی از سال 95 درحال صحت سنجی اطلاعات بانکی بود و خیلی خوب جلو رفت ولی ظاهرا فشارهایی اجازه ادامه این روال را نداد.

عزیزنژاد افزود: بانک مرکزی از اجبار اینکه دلارهای نفتی را بخرد باید منع کنیم؛ اینکه بگویم ارز را به این قیمت بخرد و ریالش را به خزانه واریز کند، اصلا سیاست درستی نیست.

وی با تاکید براینکه باید ساختار بانک مرکزی اصلاح شود،‌تصریح کرد: رویکرد دولت برای اصلاح بانک مرکزی و نظام بانکی عملکرد منزوی در ارایه لایحه و تلاش برای عدم تصویب طرح بانکداری مجلس است.

این کارشناس اقتصادی ضمن اشاره به اینکه اختیارات دولت در بانک مرکزی باید محفوظ باشد ولی نباید حاکمیت در این بانک و سیاستگذاری ها با دولت باشد،‌ ادامه داد: دولت ها بانک مرکزی را بعنوان قلک خودشان می بینند و حاضر نیستند این قدرت را از دست دهند.

وی گفت: باید برای افزایش اقتدار بانک مرکزی در انتخاب مدیران بانک مرکزی کاملاً رصد شود که ذینفع در بانک ها نباشند. این موضوع البته در طرح بانکداری مجلس دیده شده است؛ در انتصاب رئیس کل بانک مرکزی رئیس جمهور می تواند انتخاب کند ولی در زمان عزل باید اول درباره دلایل عزل پاسخگو باشد.

* محرومیت بیشتر مردم از تامین مالی به دلیل اشکال در نظام بانکی است

جلیلی در بخش دیگری از نشست نجات اقتصاد ایران که در خبرگزاری تسنیم، برگزار شد،‌ به محرومیت بخش زیادی از مردم از تامین مالی اشاره کرد و اظهار داشت: این موضوع از جانب مردم نیست و قطعا اشکال در نظام بانکی است؛ و این اشکال در حوزه محدودیت منابع بانک ها نیست چراکه منابع اصلی اقتصاد ایران در اختیار نظام بانکی است.

وی با اشاره به اهمیت استفاده از سامانه های اعتبارسنجی در پرداخت تسهیلات به مردم افزود: الان بانک ها براساس روش های سنتی نسبت به پرداخت تسهیلات اقدام می کنند؛ برای یک وام ساده باید 29 مدرک به بانک بدهند! هنوز قوانین ما در این حوزه به روز نشده است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در کنار تقویت نظام بانکی باید بازار سرمایه نیز تقویت شود؛ البته عدم توسعه بازار سرمایه نیز بخاطر این است که بانک را مسلط در حوزه اقتصاد کرده ایم و دیگر بازار سرمایه نمی تواند قدرت نمایی کند.

جلیلی با انتقاد از بالا بودن سود تسهیلات بانکی گفت:‌نظام بانکی هزینه ناکارآمدی خود را از طریق نرخ سود بالای تسهیلات بانکی تامین می کند؛ هزینه اداره شعب و … با سودهای بالای تسهیلات تامین می شود.

مجتبی رضاخواه نیز در ادامه نشست نجات اقتصاد ایران به اهمیت اصلاح ساختار بانک مرکزی، بانک ها و رسیدگی به تعارض منافع بانک ها اشاره کرد و گفت: باید از فناوری های نوین و قوانین به روز در نظارت استفاده کنیم.

* بانک ها به جای ساختمان سازی در اقتصاد دیجیتال ورود کنند

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه بانک ها به جای ورود به ساختمان سازی در اقتصاد دیجیتال ورود کنند، تصریح کرد: بانک ها در این حوزه می توانند نقش خوبی را ایفا کنند.

الیاس نادران در ادامه با تاکید براینکه باید برای حل مشکلات اقتصادی از منظر آسیب های اجتماعی اصلاحاتی در بخش های مختلف اقتصاد انجام شود که مهمترین این بخش ها نظام بانکی است،‌اظهار داشت:‌ دولت هیچ لایحه ای برای اصلاح نظام بانکی به مجلس نداده است؛ معمولاً دولت روشهای اصلاح گرایانه را پیشنهاد نمی کند ولی وقتی مجلس طرح میدهد با آن مقابله می کند. الان هم وقتی طرح مجلس به مرحله نهایی رسیده، دولت مخالفت را جدی تر از قبل مطرح می کند.

* بزرگترین بدهکاران بانکی، مدیران عامل بانک ها را هم می توانند انتخاب کنند

وی افزود: در ایران کار به جایی رسیده که بزرگترین بدهکاران بانکی، مدیران عامل بانک ها را هم می توانند انتخاب کنند؛ درحالی که اگر اعتبارسنجی به درستی صورت گیرد و بانک سرجای خود باشد و عملیات دلالی و … نداشته باشد این اتفاقات نمی افتد.

نادران با تاکید براینکه تحریم های خارجی را می توانیم با پیمان های پولی دو جانبه دور بزنیم، گفت: همچنین می توانیم از رمزارزها در مبادلات بیرونی استفاده کنیم بدون آنکه تحریم روی آنها اثری بگذارد. اصلاح شبکه بانکی، شفافیت مالی، اعتبارسنجی مشتریان بانکی اگر در داخل انجام شود مشکل کسری بودجه نیز حل خواهد شد.