آخرین وضعیت اینستکس
بازار ایران – به گزارش بازار ایران به نقل از روابط عمومی صندوق ضمانت صادرات ، افروز بهرامی در یادداشتی با عنوان “آخرین وضعیت اینستکس” که در نشریه اعتماد به چاپ رسید افزود:پس از خروج امریکا از برجام، اروپا به منظور ترغیب ایران برای ماندن در برجام اعلام کرد که از طریق یک کانال ویژه مالی امکان تجارت بین ایران و اروپا را فراهم خواهد کرد. در ادامه و پس از اعلام نارضایتی ایران از عملی نشدن این وعده، اروپا اعلام کرد که سازوکار مربوطه به نحوی است که دسترسی مستقیم ایران به منابع ارزی حاصل از صادرات (و خصوصا صادرات نفت) را ناممکن می‌کند و در مقابل این وجوه در اروپا می‌ماند تا نیازهای وارداتی ایران از اروپا را تامین مالی کند.
یعنی ایران باید به جای دریافت پول صادرات، نسبت به واردات کالا اقدام کند. برای این منظور لازم بود که یک شرکت اروپایی و یک شرکت متناظر آن در ایران تاسیس شوند که کاملا با هم هماهنگ باشند (مانند دو شعبه از یک شرکت) تا راه‌اندازی فرآیند اینستکس ممکن شود. با تاسیس شرکت اروپایی مربوطه که اینستکس نام داشت، عملا این واژه جایگزین اس‌پی‌وی شد. مقرر شد این شرکت‌ها به عنوان نهاد واسطه برای تسویه حساب شرکت‌های بدهکار و بستانکار در دو طرف عمل کنند.
به عنوان مثال، یک شرکت اروپایی بدهکار به ایران، بدهی خود را به اینستکس پرداخت می‌کند و این شرکت هم به نمایندگی از ایران، این پول را در قالب انتقال وجه یا تخصیص اعتبار به شرکت‌هایی منتقل می‌کند که به ایران کالا صادر کرده و طلبکار هستند. تا اینجای کار تقریبا مشکلی نبود، چراکه اساسا هدف ایران آن بود که منابع ارزی حاصل از صادرات، صرف تامین نیازهای وارداتی کشور شود.
اما مشکل از جایی شروع شد که اینستکس به عنوان یک شرکت اروپایی، در چارچوب مقررات اروپا تشکیل شده بود و طبق تحریم‌های امریکا علیه ایران عمل می‌کرد. بنابراین بسیاری از نیازهای وارداتی ما که از نظر امریکا تحریم بود، امکان تامین مالی از طریق سازوکار اینستکس را نداشت و این امر باعث شد که مسجل شود، اروپایی‌ها نسبت به راه‌اندازی یک کانال مالی که تجارت ایران و اروپا را فارغ از تحریم‌های امریکا تسهیل کند، خلف وعده کرده‌اند.
مشکل بعدی که تقریبا سبب از کار افتادن اینستکس قبل از شروع به کار آن شد، تحریم صادرات نفت و برخی کالاهای مهم دیگر ایران توسط امریکا بود. نظر به پیروی اینستکس از تحریم‌های امریکا (مشکل اول که عرض کردم)، این تحریم‌های جدید باعث شد که عملا وجهی به عنوان وجوه حاصل از صادرات ایران نتواند وارد اینستکس شود، لذا پولی هم برای تامین مالی همان چند قلم واردات مجاز ایران از امریکا وجود نمی‌داشت.
بر این مبنا بود که رییس کل محترم بانک مرکزی طی مصاحبه‌ای ضمن تاکید بر تاسیس شرکت ایرانی متناظر با اینستکس تاکید کرد که مشکل فقدان ساختارهای مربوطه نبوده و تا زمانی که اروپا برخی تحریم‌های صادراتی ایران را نادیده نگیرد یا خط اعتباری برای صادرات به ایران را به اینستکس تخصیص ندهد، امکان استفاده از اینستکس برای تامین مالی واردات به ایران منتفی است.
بنابراین کم‌کم مشخص شد که اقدامات و راهکارهای اروپا برای ماندن در برجام و تامین منافع آن برای ایران، بیشتر یک وعده توخالی بوده و اروپا در این مسیر، تمایل یا امکان تخطی از تحریم‌های امریکا را نداشت. اینجا بود که سران کشور تصمیم به خروج تدریجی از برجام گرفتند. این اقدام ایران، واکنش‌های گسترده و متنوعی در سطح جهانی را به دنبال داشت که از جانبداری ایران توسط روسیه تا ابراز تاسف اروپایی‌ها و تشدید اقدامات تخاصمی امریکا را شامل می‌شود.
در این راستا، اروپایی‌ها برای توقف رویه خروج ایران از برجام، پیشنهاداتی را نیز مطرح کرده‌اند اما تاکنون پیشنهادات جذابیت کافی برای ایران نداشته است. بنابراین باید گفت که آینده اینستکس نیز کاملا بستگی به پیشنهادات و تصمیمات اروپا در روزهای آتی خواهد داشت. یعنی در صورتی که اروپا امکان ورود ارز به اینستکس برای تامین مالی واردات ایران را فراهم کند، این ساختار فعال خواهد شد و در غیر این صورت، کماکان نفع خاصی برای ایران نخواهد داشت.
