چند قدم در زیباترین و بزرگترین کتابخانه‌های جهان (+عکس)
موبنا – کتابخانه‌ها در سراسر جهان مرکز جمع‌آوری تمام نسخ خطی و مکتوب محسوب می‌شوند که هر کدام در ابعاد مختلف هزاران یا میلیون‌ها جلد کتاب را در خود جا داده‌اند. در این میان از برخی مراکز به عنوان «زیباترین کتابخانه‌های جهان» یاد شده است که البته بیشتر آنها در اروپا قرار دارند. «کامِرون لوکس» از محققان گاردین یک بررسی جامع و جهانی انجام داد و در نهایت فهرست زیباترین کتابخانه‌های جهان را منتشر کرد.
اگر شما هم جزء علاقمندان به هنر مینیمالیستی هستید، بهتر است این مطلب را تا انتها بخوانید تا اوج این هنر را در کتابخانه‌های بزرگ جهان ببینید. به هر حال، به جای سر زدن به این اماکن زیبا و غنی از کتاب‌های کمیاب، در این مطلب می‌توانید در بزرگترین و زیباترین کتابخانه‌های جهان گام بردارید و با آنها آشنا شوید.
«ماسیمو لیستری» به کمک انتشارات بین‌المللی «تاسکِن» به تازگی کتابی را با نام «زیباترین کتابخانه‌های جهان» منتشر کرده است و تصاویر منتشر شده در این کتاب توسط «لیستری» از سرشناس‌ترین عکاسان جهان گرفته شده است. این تصاویر بخش‌های داخلی قدیمی‌ترین و زیباترین کتابخانه‌های جهان را به نمایش می‌گذارد و از قرون وسطی گرفته تا قرن نوزدهم میلادی، مجموعه‌های جمع‌آوری شده توسط کلیساهای مسیحی و مراکز خصوصی را نمایش می‌دهد.
کتابخانه واتیکان – رم، ایتالیا
قدمت کتابخانه واتیکان به قرن چهارم میلادی برمی‌گردد و البته شکل علین آن در قرن پانزدهم میلادی به‌روزرسانی شده است. پاپ نیکلاس پنجم در قرن شانزدهم میلادی به «دومنیکو فونتانا» مشهورترین معمار زمان خود دستور دادساختمان‌های جدید برای مجموعه‌های واتیکان را تاسیس کند که این ساختمان‌ها به عنوان کتابخانه مرکزی واتیکان همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دکوراسیون این ساختمان به میزان چشمگیری لوکس و زیبا است؛ به نوع یکه هندسه فراکتال را نشان می‌دهد.
کتابخانه واتیکان مانند دیگر مجموعه‌های بزرگ این مرکز مذهبی نمایش نفوذ معنوی و روحانی است که به واتیکان اجازه داده است خود را به عنوان یک کشور مستقل معرفی کند. علاوه بر اسناد و مدارک موجود در این مرکز که بیشترین حجم از تاریخ انسانی را در خود جا داده‌اند، کتابخانه واتیکان دارای قدیمی‌ترین نسخه رسمی کتاب مقدس انجیل است. مدیر کتابخانه یک کشیش است که محتویات این کتاب را برای بازدیدکنندگان توضیح می‌دهد.
کتابخانه کرمسمانستر کبیر – اتریش
«کرمسمانستر کبیر» سال ۷۷۷ بعد از میلاد تاسیس شد و کتابخانه آن هم اکنون «کودکس میلناریوس» کتاب خطی قرن هشتم میلادی از انجیل مسیحی را در خود جا داده است که «سَن لوک» در آن در قالب یک گاو پرنده نمایش داده شده است (متئو، مارک و جان به عنوان مرد بالدار، شیر و عقاب در تصاویر کتاب نمایش داده شده‌اند). در قرن دهم میلادی به ساختمان این کتابخانه حملاتی وارد شد و سپس امپراطور هنری دوم آن را بازسازی کرد تا از انحلال در جریان سوءاستفاده‌های اشرافی فرار کند. ساختمان کتابخانه کمی عجیب به نظر می‌رسد، زیرا در قله یک تپه مانند یک قلعه بزرگ بنا شده است.
این مرکز مانند بسیاری از کتابخانه‌های بزرگ جهان در قرن هفدهم میلادی بازسازی شد و بخش اعظم شکل ظاهری آن به سبک باروک تزیین شده است. تمامی بخش‌ها از جمله سطوح، کف و … با طلا نازک کاری شده‌اند و نقاشی‌های دیواری در آن به چشم می‌خورند. اگرچه کتابخانه این میزان نقش و نگار کرمسمانستر نسبت به دیگر کتابخانه‌های بزرگ جهان محدودتر است، ولی زیبایی آن را می‌توان مثال زدنی دانست. کتاب‌ها که در ابتدا به عنوان سرمایه‌های فکری و فرهنگی وارد این مرکز شدند، بعدها به جواهرات ارزشمند و گرانبها تبدیل شدند و هم اکنون در جعبه‌های پرزرق و برق جواهراتی نگهداری می‌شوند.
کتابخانه جیرولامینی – ناپل، ایتالیا
کتابخانه جیرولامینی بخشی از مجموعه بزرگی محسوب می‌شود که به دستور یک شخص مذهبی به نام اوراتوریان ساخته شد. سالن اصلی کتابخانه یک فضای مجلل است که سه طبقه مجزا را شامل می‌شود: دو سطح قفسه‌های چوبی که حکاکی شده که در آن گچکاریهای دوره باروک هم دیده می‌شود. در سطح عمومی حجم گسترده‌ای از کتاب‌ها دیده می‌شود که گفته شده است از ابتدا این سطح برای مطالعه و تحقیق مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنین مخزنی برای ذخیره خروجی‌های فکری و دانش زمان خود بود. اگرچه این مجموعه بسیار بزرگ و زیبا است، ولی باید گفت که یکی از بزرگترین مراکز موسیقی در ایتالیا هم محسوب می‌شود. اوراتوریان به اهمیت موسیقی و آهنگ در تفکر مذهبی اعتقاد ویژه داشت و از همان زمان آلات موسیقی را در کتابخانه بزرگ خود وارد کرده بود.
در قرن هجدهم میلادی یک فیلسوف به نام «جامباتیستا ویکو» علاقه بسیار ویژه‌ای به این کتابخانه داشت و بخش‌هایی از آن را بازسازی کرد. متاسفانه همان سال‌ها نمونه‌ای از یک کتاب خطی این کتابخانه تاریخی مفقود و سرانجام در قرن بیست‌ویکم در حالی که بخش‌های زیادی از آن تخریب شده بود، کشف شد. در سال ۲۰۱۲ میلادی یک باند تبهکاری به صورت سیستماتیک و برنامه‌ریزی شده متون ارزشمند و کتاب‌های خطی این کتابخانه را سرقت کردند و آنها را در گوشه و کنار جهان به فروش رساندند و این اتفاق باعث شد بسیار از کتاب‌های ارزشمند کتابخانه جیرولامینی از بین برود. با این وجود هم اکنون بسیاری از کتاب‌های مذکور شناسایی شده‌اند و بخش‌های تخریب شده آنها بهبود یافته است تا به عنوان میراث مکتوب بشریت نگهداری شوند. کتابخانه جیرولامینی از این مجموعه خطی خود با عنوان «حافظه جهان» یاد می‌کند و سازمان یونسکو نیز توجه ویژه کرده است تا کتاب‌های خطی در شرایط ایده‌آل نگهداری شوند.
کتابخانه سن-جنِویو – پاریس، فرانسه
اگرچه به نظر می‌رسد که سن این کتابخانه قدیمی‌تر باشد، ولی اسناد رسمی ثبت شده در آن سال تاسیس را ۱۱۴۸ میلادی نشان می‌دهد. این مرکز به عنوان یک کتابخانه مدرن تاسیس شد و سپس در سال‌های ناگوار انقلاب فرانسه بخش‌های فراوانی از آن نابود شد. آن زمان بخش کوچکی از ساختمان کتابخانه به یک مدرسه تبدیل شد تا دانش‌آموزان در آن تحصیل کنند. این مرکز در حال حاضر به عنوان کتابخانه مرکزی دانشگاه «پاریس ۱ پنتئون-سوربون» محسوب می‌شود. مجموعه کتابخانه دارایی‌های ارزشمندی را در خود جا داده است بسیاری از موسسات مذهبی جهان و سازمان‌های مختلف پس از دستیابی به مجموعه‌های اشرافی آن را تکمیل کرده‌اند.
کلیسا جدیدی که در این کتابخانه مشاهده می‌شود در قرن هجدهم میلادی در آن ساخته شد و از همان زمان به کلیسای پنتئون مشهور شد. سالن اصلی این کتابخانه بزرگ توسط یک معمار مشهور به نام «هِنری لابروست» در سال ۱۸۵۱ میلادی بنا شد. سالن مطالعه این کتابخانه شبیه به بناهای زیبای کلیساهای عصر صنعتی است که در آن ساخت و سازها با قاب آهنی دیده می‌شوند و معابد عمومی بزرگ در آنها به چشم می‌خورد. در آرایش مدرنی که برای این کتابخانه در نظر گرفته شده است، میزهای مخصوص خوانندگان کتاب‌ها در مرکز قرار دارند و با مجموعه‌های مختلف کتاب به صورت مستقیم در ارتباط هستند. نورپردازی ویژه این مرکز شکل ظاهری آن را به یک بنای باشکوه و بزرگ تبدیل کرده است.
کتابخانه مِتین اَبی – آلمان
کتابخانه مذهبی اَبی در مرکز مِتین در سال ۷۶۶ میلادی بنا شد و با این وجود به واسطه اصلاحات، جنگ، نارآرامی‌های اجتماعی، سکولاریسم، تنش‌های سیاسی و … بارها بازسازی شد. در سال ۱۸۰۳ میلادی زمانی پادشاه وقت این کتابخانه را به عنوان یکی از املاک شخصی خود مورد توجه ویژه قرار داد و سپس ساختمان آن مصادره و حراج شد. با این وجود زمانی که «شاه لودویک اول» در منطقه باواریا روی کار آمد، در این مرکز یک کتابخانه جدید تاسیس کرد تا آن را به قلب آموزش و پرورش ژرمن‌ها تبدیل کند.
در دوره «آبوت مِرکل» ساختمان کتابخانه به یک قصر مجلل تبدیل شد و بیشترین تاکید بر پرستیژ و زیبایی ظاهری آن بود. این کتابخانه اتاق‌های پذیرایی رسمی را در اختیار گرفت و طراحی‌های ویژه برای تزیین آن بر اساس اصول مذهبی ارایه شد. نتیجه این تلاش‌ها ارایه بنای بزرگی بود که زیباترین طراحی، بهترین مواد اولیه و غنی‌ترین کتاب‌ها را در اختیار داشت.
«فرانتس جوزف هولزینگر» مجسمه‌ساز مشهور آلمانی قراردادی را منعقد کرد تا به واسطه آن در ستون‌های مرکزی کتابخانه مجمسه آتلانتیس را بتراشد و سپس تمامی سقف‌ها با سنگ مرمر تزیین شدند. در این اقدام مجسمه قهرمانان مسیحی از جمله «توماس آکوئیناس» در صحن اصلی قرار داشده شد و نقاشی‌های دیواری و سقفی هم با تصویر این افراد ارایه شد. معماری این ساختمان بر اساس مکتب روکوکو پیش رفت و سرانجام از این مرکز به عنوان «معبد دانش» یاد شد. باید اعتراف کرد زیبایی این مرکز به قدری است که دور از ذهن به نظر می‌رسد به کتاب‌های موجود در آن توجه کنید.
کتابخانه سَن گال اَبی – سَن گالِن، سوئیس
«سَن گال اَبی» برای سال‌های طولانی مهم‌ترین مرکز فکری در اروپای غبی محسوب می‌شد و از همان ابتدا به عنوان یکی از بزرگترین کتابخانه های قرون وسطی خود را معرفی کرد. این کتابخانه عظیم در قرن هفتم میلادی به وسیله یک راهب ایرلندی به نام «گالوس» بر اساس قوانین بندیکت مقدس تاسیس شد.
یک کتیبه یونانی که در سردر ورودی کتابخانه بنا شده است از آن با نام «پناهگاه ارواح» یاد می‌کند. امروزه این کتابخانه به واسطه معماری باروک تغییراتی را در شکل ظاهری خود شامل شده است. تغییر شکل ظاهری کتابخانه توسط یک معمار مشهور به نام «پیتر تامب» در قرن هجدهم میلادی صورت گرفت. دکوراسیون این کتابخانه یک منبع غنی نشان دهنده سرمایه فرهنگی سوئیس است. در این مرکز گچکاریهای بسیار زیبا به سبک روکوکو، تزیینات غنی و نقاشی‌های رنگ روغن دیده می‌شود. قفسه‌های چوبی حکاکی شده به طول کامل دیوارها را پوشانده‌اند و سالن مرکزی در دو طبقه این قفسه‌ها را در خود جا داده است. نقاشی‌های دیواری و سقفی در همه بخش‌های این کتابخانه دیده می‌شود که در آن تصاویر پاپ‌ها و پدران مقدس کلیساها به چشم می‌خورد. این ساختمان در سال ۱۹۸۳ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
کتابخانه آدمونت – اتریش
فارغ از تفکرات مختلف مذهبی، کتابخانه‌ها و صومعه‌ها همواره در طول تاریخ مورد توجه قرار گرفته‌اند و از آنها به عنوان یک باتری مرکزی برای روشنایی تمدن غربی‌ها یاد شده است. کتابخانه «آدمونت اَبی» یکی از مهم‌ترین و بزرگترین منابع ذخیره انرژی فرهنگی در اروپای غربی محسوب می‌شود که از زمان تولد آن حدود هزار سال می‌گذرد. این مرکز بزرگترین کتابخانه رهبانی در جهان است که می‌تواند عنوان مجلل‌ترین کتابخانه در این حوزه را هم از آن خود کند.
تاسیس این کتابخانه به سال ۱۰۷۴ میلادی برمی‌گردد که از آن زمان به بعد ارزشمندترین کتاب‌ها در آن جمع‌آوری شده‌اند. این کتابخانه هم اکنون ۱۴۰۰ نسخه خطی ارزشمند را در خود جا داده است که در آن می‌توانیم تاریخ دست‌نویس قرون وسطی را مشاهده کرد و البته کتاب‌های خطی فراوان مربوط به قرن هشتم میلادی هم در آن به چشم می‌خورد. شکل ظاهری این کتابخانه شبیه به «کتابخانه دادگاه سلطنتی» در شهر وین طراحی شده است و «جوزف هوبر» طراحی این مرکز را هم برعهده داشته است. از ساختمان این کتابخانه می‌توان به عنوان یک شاهکار معماری یاد کرد.
سالن ورودی این کتابخانه که به سبک باروک تزیین شده است ۷۰ متر طول دارد و در اصل هفت گنبد دایره‌ای شکل آن را تشکیل می‌دهند و سپس گنبدهای کوچک در اطراف آن را به دیگر بخش‌ها متصل می‌کنند. نقاشی‌های دیواری و سقفی در این کتابخانه را شخصی به نام «دیواین ویزدم» بر اساس فلسفه «حکمت الهی» کشیده است. اتاق‌ها با مجسمه‌های بسیار زیبا تزیین شده‌اند که «جوزف استامِل» طی سالیان طولانی آنها را تراشیده است. کتاب‌ها بر اساس موضوع در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و مطابق با آرمان‌های روشنگری عصر خود، مجموعه غنی را شامل می‌شوند.
کتابخانه صومعه استراهوف – پراگ، جمهوری چک
در سال ۱۱۴۳ میلادی صومعه استراهوف تاسیس شد و توانست از آتش‌سوزی‌ها، جنگ‌ها و غارت‌ها جان سالم به در ببرد. حملات صورت گرفته به این کتابخانه به گونه‌ای بود که خوشبختانه به مجموعه کتاب‌های آن کمترین آسیب وارد شد. کتابخانه هم اکنون مرکز غنی از کتاب‌های مذهبی محسوب می‌شود و در آن کتاب خطی «استراهوف ایوانگلاری» مربوط به قرن نهم میلادی به چشم می‌خورد. دیواره‌های ساختمان از سنگ‌های نیمه قیمتی ساخته شده‌اند انواع مختلف معماری در آن دیده می‌شود.
از نظر طراحی کلی این کتابخانه دو سالن اصلی را شامل می‌شود. «سالن وابسته به علوم الهی» که سال ۱۶۷۱ میلادی به دستور رئیس کلیسا ساخته شد و برای تکمیل آن معماران بزرگ و نقاشان صاحبنام جهان گرد هم آمدند و کتبیه‌های فراوان از خود برجا گذاشتند. معماری این سالن که بر اساس مکتب باروک بود نشان می‌داد که تا چه اندازه مذهب در آن زمان نفوذ داشته است. مجموعه یکپارچه بنای داخل کتابخانه نیز این اصل را نمایان می‌کند.
«سالن فلسفه» در این کتابخانه در سال ۱۷۸۳ میلادی بنا شده است که طراحی آن بیشتر نئوکلاسیک است و قفسه‌های باشکوه از چوب درخت گردو در آن ارایه شده است که شکل ظاهری بسیار زیبادی دارد. پس از کودتای کمونیستی در این کشور، کلیسا در سال ۱۹۵۰ میلادی توسط دولت چکوسلواکی تغییر ماهیت داد و به بخشی از موزه ادبیات چک تبدیل شد. با این وجود پس از سقوط دولت کمونیسم، مجموعه‌ها به حالت قبل بازگردانده شدند و از آن زمان تاکنون شکل ظاهری کتابخانه تغییری نکرده است.
کتابخانه کالج ترینتی – دوبیلن، ایرلند
این مرکز یکی از زیباترین کتابخانه‌های جهان محسوب می‌شود که دیوارهای بلند ان با تزیین‌های یبا خودنمایی می‌کند و به عنوان تقارن روشنگری خود را در جهان به شهرت رسانده است. الیزابت اول انگلستان کتابخانه کالج ترینیتی را سال ۱۵۹۲ میلادی تاسیس کرد و از آن به عنوان مرکز دانش پروتستان یاد می‌کرد. ایده اصلی برای ساخت این مرکز سنت مسیحیت را زیرپا می‌گذاشت و علومی که در آن ارایه می‌شد چارچوب جدید مذهبی را ارایه می‌کرد. این نوع تفکر باعث شد کتابخانه از دانشگاه مرکزی دوبلین جدا شود.
با توجه به اینکه دانشگاه دوبلین نخستین کتابخانه بزرگ خود را از دست داد، تصمیم بر آن شد که «تماس بورگ» ساختمان جدید در آن بنا کند. ساخت این مرکز که به «کتابخانه قدیمی» هم شهرت یافته است در سال ۱۷۱۲ میلادی آغاز شد و سال ۱۷۳۲ میلادی ساخت آن به پایان رسید. این مرکزیک فضای بزرگ و چشمگیر به ۶۵ متری را شامل می‌شود که به اتاق بزرگ مشهور است. این سالن یک طبقه بود و در سال ۱۸۵۸ میلادی یک طبقه دیگر هم از چوب درخت بلوط در آن ساخته شد تا دسترسی به کتاب‌ها آسان‌تر شود.
اتاق بزرگ بیش از ۲۰۰ هزار نسخه از ارزشمندترین کتاب‌های دانشگاهی جهان را در خود جا داده است. در بین مجموعه‌ای ارزشمندی که در این کتابخانه وجود دارد می‌توان به کتاب‌های خطی و تاریخی هم اشاره کرد.