كتمان حق، ممنوع است

موبنا – «كسانى كه آنچه را از دلایل روشن و اسباب هدایت را نازل كرده‏ایم، با آنكه براى مردم در كتاب بیان ساخته‏ایم، كتمان مى‏كنند، خداوند آنها را لعنت مى‏كند و همه لعنت كنندگان نیز آنان را لعن مى‏نمایند.» گرچه روى سخن در این آیه طبق شان نزول، به علماى یهود است، ولى این معنى هرگز مفهوم آیه را كه یك حكم كلى و عمومى درباره كتمان‌كنندگان حق بیان مى‏كند محدود نخواهد كرد. به عبارت دیگر می توان گفت جمله‏ «یَكْتُمُونَ» كه دلالت بر استمرار دارد، شامل تمام كتمان‌كنندگان در طول تاریخ مى‏شود. چنان كه لعنت پروردگار نیز تا ابد ادامه خواهد داشت.آیه شریفه، این افراد را با شدیدترین لحنى مورد سرزنش قرار داده و مى‏فرماید: كسانى كه دلایل روشن و اسباب هدایت را كه نازل كرده‏ایم بعد از بیان آن براى مردم در كتاب آسمانى، كتمان مى‏كنند خدا آنها را لعنت مى‏كند (نه فقط خدا) بلكه همه لعنت‌كنندگان نیز آنها را لعن مى‏كنند.از این آیه به خوبى استفاده مى‏شود كه هم خدا و هم تمامى بندگان خدا و فرشتگان او از این كار بیزارند و به تعبیر دیگر كتمان حق عملى است كه خشم همه طرفداران حق را بر مى‏انگیزد، چه خیانتى از این بالاتر كه دانشمندان، آیات خدا را كه امانت‌هاى او است به خاطر منافع شخصى خویش كتمان كنند و مردم را به گمراهى بكشانند.

مفاسد كتمان حق‏

موضوعى كه از دیر زمان باعث حق‏كشى‏هاى فراوان در جوامع انسانى گردیده و اثرات مرگبار آن تا امروز هم ادامه دارد، مساله كتمان حق است.آیه فوق گرچه در حادثه خاصى نازل شد ولى بدون شك حملات آن متوجه همه كسانى است كه سهمى در این كار دارند.تهدید و مذمتى كه در آیه مورد بحث نسبت به كتمان‌كنندگان حق آمده در قرآن منحصر به فرد است، چرا چنین نباشد؟ مگر نه این است كه این عمل زشت مى‏تواند امت ها و نسل‌هایى را در گمراهى نگهدارد؟ همان‌گونه كه اظهار حق مى‏تواند مایه نجات امت ها شود. انسان فطرتا خواهان حق است و آنها كه حق را كتمان مى‏كنند، در واقع جامعه انسانى را از سیر تكامل فطرى باز مى‏دارند. كتمان حق مسلما منحصر به كتمان آیات خدا و نشانه‏هاى نبوت نیست، بلكه اخفاى هر چیزى كه مردم را مى‏تواند به واقعیتى برساند در مفهوم وسیع این كلمه درج است.حتى گاه سكوت در جایى كه باید سخن گفت و افشاگرى كرد، مصداق كتمان حق مى‏شود، و این در موردى است كه مردم نیاز شدیدى به درك واقعیتى دارند و دانشمندان آگاه مى‏توانند با بیان حقیقت این نیاز مبرم را برطرف سازند.به تعبیر دیگر افشا كردن حقایق در مسائل مورد ابتلاى مردم، مشروط به سوال نیست. به خصوص اینكه قرآن تنها از مساله كتمان سخن نمى‏گوید، بلكه بیان و تبیین حقایق را نیز لازم مى‏شمرد. قرآن مجید مى‏گوید: خداوند از كسانى كه كتاب آسمانى به آنها داده شده پیمان گرفته است كه آن را حتما براى مردم بیان كنید و كتمان ننمائید (آل عمران- ۱۸۷).این نكته نیز قابل توجه است كه گاه سرگرم ساختن خلق خدا به مسائل جزئى و فرعى كه سبب شود مسائل اصلى و حیاتى را فراموش كنند نیز نوعى كتمان حق است و اگر فرضا تعبیر كتمان حق شامل آن نشود بدون شك ملاك و فلسفه تحریم كتمان حق در آن وجود دارد.

كتمان حق در روایات

در احادیث اسلامى نیز شدیدترین حملات متوجه دانشمندان كتمان كننده حقایق شده، از جمله پیامبر گرامى اسلام (ص) مى‏فرماید: هرگاه از دانشمندى چیزى را كه مى‏داند سوال كنند و او كتمان نماید، روز قیامت افسارى از آتش بر دهان او مى‏زنند! (مجمع البیان ذیل آیه مورد بحث)در حدیث دیگرى مى‏خوانیم كه از امام على (ع) پرسیدند: بدترین خلق خدا بعد از ابلیس و فرعون… كیست؟ امام(ع) در پاسخ فرمود: : آنها دانشمندان فاسدند كه باطل را اظهار و حق را كتمان مى‏كنند و همان ها هستند كه خداوند بزرگ درباره آنها فرموده: لعن خدا و لعن همه لعنت كنندگان بر آنها خواهد بود (احتجاج طبرسى (مطابق نقل نور الثقلین ج ۳ ص ۱۳۹).

لعن چیست؟

لعن در اصل به معنى طرد و دور ساختنى است كه آمیخته با خشم و غضب باشد، بنابراین لعن از ناحیه خداوند یعنى دور ساختن كسى را از رحمت خویش و از تمام مواهب و بركاتى كه از ناحیه او به بندگان مى‏رسد و اینكه بعضى از بزرگان اهل لغت گفته‏اند لعن در آخرت به معنى عذاب و عقوبت و در دنیا به معنى سلب توفیق است. در واقع از قبیل بیان مصداق مى‏باشد، نه اینكه مفهوم لعن منحصر به این دو موضوع گردد.واژه «اللاعنون (لعن كنندگان)» معنى وسیعى دارد كه نه تنها فرشتگان و مومنان را شامل مى‏شود، بلكه علاوه بر آن، هر موجودى كه با زبان حال یا قال، سخنى مى‏گوید، او هم در این مفهوم وسیع داخل است، بخصوص اینكه در پاره‏اى از روایات مى‏خوانیم كه (مثلا) دعاى خیر و استغفار همه موجودات زمین و آسمان حتى ماهیان دریا شامل حال طالبان علم و دانش است.جایى كه آنها براى دانش طلبان استغفار كنند، براى كتمان كنندگان دانش لعن خواهند كرد!

پیام‏های آیه

۱ـ ظلم فرهنگى، بدترین ظلم‏هاست كه لعنت خالق و مخلوق را به دنبال دارد. «یَكْتُمُونَ»، «یَلْعَنُهُمُ اللَهُ وَ یَلْعَنُهُمُ اللَاعِنُونَ».۲ـ كتمان حق ممنوع است، چه كتمان معجزات و دلایل حقانیت باشد «الْبَیِناتِ» و چه كتمان رهنمودها و ارشادات. «الْهُدى‏».۳ـ كتمان حق، بزرگترین گناهان است. چون مانع هدایت مردم و باعث باقى ماندن نسل‏ها در گمراهى است. «یَلْعَنُهُمُ اللَهُ».۴ـ كتمان حق، ظلم به دین خدا و حق مردم نسبت به هدایت یافتن است. لذا كتمان كنندگان حق را، خدا و مردم لعنت مى‏كنند. «یَلْعَنُهُمُ اللَهُ وَ یَلْعَنُهُمُ اللَاعِنُونَ» ۵ـ نفرین و لعنت مردم، موثر است و باید از اهرم نفرت مردم براى نهى از منكر استفاده نمود «یَلْعَنُهُمُ اللَاعِنُونَ».

 منبع: تبیان