تغذيه براي مبتلايان به سيروز كبدي
موبنا – رژيم غذايي هر بيمار بستگي به‌شدت و وضعيت بيماري وي دارد اما اصول كلي همه آنها يكي است. عناصر تشكيل‌‌دهنده مواد غذايي عبارتند از: كربوهيدرات‌ها (مواد نشاسته‌اي)، پروتئين‌ها، چربي‌ها، ويتامين‌ها، مواد معدني و فيبرهاي غذايي.
كربوهيدرات‌ها
در بيشتر نقاط جهان (از جمله آسيا و كشور ايران)، غلات ۷۰ درصد انرژي مورد نياز بدن و مواد غذايي روزانه را تامين مي‌كنند. از جمله غلات، مي‌توان گندم (كه در نان و شيريني و… مصرف مي‌شود)، برنج، جو، ماكاروني، بلغور، سيب‌زميني و… را نام برد. مصرف اين گروه از مواد غذايي در افراد مبتلا به سيروز بلامانع است. بيشتر غلات داراي تركيب شيميايي مشابه و آهن و برخي از ويتامين‌هاي گروه B هستند. سيب‌زميني (به دليل داشتن پتاسيم بالا و هضم آسان آن) ماده غذايي خوبي براي افراد ناتوان و بيمار از جمله بيماران مبتلا به سيروز است و توصيه مي‌شود در رژيم غذايي روزانه خود مقداري سيب‌زميني مصرف كنيد (يك سيب‌زميني كوچك) . از كربوهيدرات‌هاي ديگر مي‌توان از همين قند معمولي، شكر، عسل و خرما نام برد. عسل به دليل داشتن مواد غذايي ضدعفوني‌كننده (مثل اسيدفرنيك)، از رشد بيش از حد باكتري‌ها در روده جلوگيري مي‌كند. عسل، همچنين داراي مقدار زيادي پتاسيم و برخي از ويتامين‌هاست. به بيماران مبتلا به سيروز توصيه مي‌شود كه در صورت ميل داشتن، روزانه يك تا چند قاشق مرباخوري عسل بخورند. خرما نيز به دليل داشتن مواد معدني مناسب و فيبرهاي غذايي و انرژي بالا و قابل هضم، ماده غذايي خوبي است و مي‌توان روزانه يك تا دو عدد مصرف کرد. اگر مبتلا به ديابت هستيد، بايد رژيم غذايي خاص آن را رعايت نماييد، در اين مورد با پزشك معالج مشورت كنيد.
پروتئين‌ها
پروتئين مهم‌ترين جزو مواد غذايي را تشكيل مي‌دهد. اما از آنجا كه پروتئين موجود در گوشت قرمز حيواني، آمونياك بيشتري توليد مي‌كند، لذا بايد به جاي آن بيشتر از گوشت سفيد (ماهي و مرغ) و پروتئين‌هاي گياهي نظير غلات، سيب‌زميني و سويا استفاده نمود. ما توصيه مي‌كنيم بيش از دو بار در هفته (و آن هم كمتر از حد معمول) گوشت قرمز مصرف نكنيد. توصيه مي‌شود در رژيم غذايي خود هر روز يا يك روز در ميان، مقداري ماهي (از نوع گوشت سفيد) مصرف كنيد. اولا بايد ماهي كباب شده و يا آب‌پز باشد و ثانيا پوست آن را نخوريد.
چربي‌ها
چربي يا روغن از زمره مواد غذايي با قدرت انرژي‌زايي بالاست. چربي‌ها ممكن است منشأ گياهي يا حيواني داشته باشند. روغن‌هاي گياهي نظير روغن نارگيل، دانه پنبه، بادام زميني، زيتون و آفتابگردان از چربي‌هاي بسيار مناسب در بيماران مبتلا به سيروز است. توصيه مي‌شود بيماران از خوردن چربي‌هاي حيواني و به اصطلاح اشباع شده (نظير كره، روغن حيواني و خامه) خودداري نمايند و به جاي آنها از چربي‌هاي سبك گياهي و به اصطلاح اشباع نشده، نظير مارگارين (كره نباتي)، روغن زيتون، روغن ماهي و روغن آفتابگردان استفاده کنند.
مواد معدني
مواد معدني نظير كلسيم، فسفر، آهن، پتاسيم، منيزيم و… نيز از اجزاي اصلي و لازم براي بدن است و افراد مبتلا به سيروز بايد در حد معمول و كمي هم بيشتر آنها را دريافت كنند. اين مواد در سبزيجات و ميوه‌ها و بسياري از غلات به وفور يافت مي‌شوند و محدوديتي براي آنها وجود ندارد.
يك نمونه رژيم غذايي
صبحانه: دو برش نان برشته (تقريبا ۱۶ گرم و ترجيحا نان سبوس‌دار نظير نان سنگك) + كره مارگارين (۳۰ گرم) يا پنير كم نمك و كم چربي (۲۰ گرم) + يك فنجان چاي با يك عدد خرما يا شيريني ديگر + يك عدد هلوي بزرگ (۱۵۰ گرم) .
غذاي نيمروزي: يك قطعه نان برشته همراه با يك ليوان شير معمولي (قبل از ظهر و در صورت تحمل شير)
ناهار: ۱۲۰ گرم برنج + قرمه‌سبزي (شامل ۴۰ گرم سيب‌زميني، ۳۰ گرم پياز + ۱۰۰ گرم سبزيجات مربوطه) + سالاد در حل تحمل، مصرف دو تكه گوشت كوچك (حداكثر ۵۰ گرم) بلامانع است + يك عدد ميوه به عنوان دسر.
شام: فيله ماهي ۸۰ گرم (بهتر است آب‌پز يا كباب شده باشد) + سيب‌زميني ۱۰۰ گرم + سالاد بدون نمك (خيار + گوجه‌فرنگي + كاهو + دو قاشق مرباخوري روغن زيتون) + يك عدد پرتقال به عنوان دسر.
غذاي آخر شب: دو برش نان برشته + يك پياله ماست كم‌چربي (۲۰ گرم) + يك بشقاب كوچك اسفناج پخته (بوراني) . در برخي شرايط كه بيماري كبدي شدت بيشتري پيدا مي‌كند پزشك ممكن است براي مدتي از ميزان پروتئين مصرفي بكاهد و سپس به صورت تدريجي مجددا مقدار پروتئين را بيفزايد. برخي بيماران ممكن است نتوانند مقدار پروتئين رژيم غذايي فوق را تحمل كنند. در چنين شرايطي مقدار پروتئين دريافتي توسط پزشك معالج و يا متخصص تغذيه تنظيم خواهد شد.
توجه به توصیه‌های زیر الزامی است: ۱) گوشت بدون چربي مرغ بدون پوست و شير با چربي معمولي (و نه پرچرب) استفاده شود. ۲) براي پختن يا سرخ كردن از روغن يا كره به ميزان اندك (در حد يك قاشق مرباخوري) استفاده شود. ۳) هر روز هويج يا اسفناج (تازه يك فنجان، پخته يك دوم فنجان) ميل شود. ۴) از غذاهاي كم نمك استفاده شود و از استفاده از نمكدان سر سفره خودداري شود. ۵) هر روز چهار نوع ميوه ميل شود: چهار عدد شامل مركبات يا آبميوه: يك ميوه سيب به علاوه يك عدد هر ميوه فصل. ۶) علاوه بر حذف روزانه منابع غذايي متنوع، ويتامين B، اسيدفوليك و در صورت لزوم ويتامين «آ» استفاده شود. ۷) افراد مبتلا به سيروز كبدي در زماني كه تحت كنترلند مي‌توانند ۸/۰ – ۶/۰ گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن پروتئين در روز مصرف نمايند. بايد توجه داشت كه مطابق با وضعيت بيمار بايد درباره ميزان مصرف پروتئين قضاوت كرد بايد توجه داشت كه در صورت بروز سوء تغذيه ميزان مرگ و مير نيز زياد مي‌شود. ۸) پرهيز از مصرف الكل نيز مهم است. ۹) بايد از مصرف كردن تخم‌مرغ، قهوه و شكلات خودداري نمود اين مواد ارزش درماني ندارند. ۱۰) در بيماري سيروز ميزان ويتامين‌هاي گروه «B» به مرور كاهش مي‌يابند و بايد مقادير كافي مورد نياز تامين شود. ۱۱) كمبود روي به عنوان يكي از مواد ضروري و كمياب بدن بوده در بيماران مبتلا به سيروز پيش مي‌آيد و اين امر ممكن است سبب اختلال در شعور شود، به اين دليل مصرف آن توسط برخي پزشكان توصيه مي‌شود. ۱۲) پروتئين حيواني حاوي اسيدهاي آمينه معطر هستند ولي پروتئين‌هاي گياهي كمتر از اين ميزان اسيدهاي آمينه را دارند. ۱۳) براي جلوگيري از تحليل عضلات با تجويز قند (گلوكز) مصرف كالري به ميزان كافي ضروري است.
منبع:روزنامه آرمان
179/