رسوم خراسانی ها در شب یلدا؛ از “کف زدن” تا “شب چله ای”
اما امسال آخرین شب پاییز مصادف با جشن تاج‌گذاری امام زمان(عج) و سالروز ازدواج پیامبر اکرم(ص) و حضرت خدیجه شده از این رو شب یلدا 94برای مردم ایران اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است و پس از سال‌ها فراموشی گویی مردم دوباره با آن آشتی کرده‌اند و شب یلدایی متفاوت‌تر از همیشه برگزار خواهند کرد.
شب یلدایی که با عطر گل نرگس و دعای فرج امام زمان (عج) به بدرقه پاییز و پیشواز زمستان می‌رود و مردم در بلندترین شب سال، بلندترین انتظار فرج مولایشان را تجربه می‌کنند و در کنار برپایی سنت باستانی یلدا به انتظار فرج امام زمان(عج) دعای عهد را زمزمه خواهند کرد.
بلندترین شب انتظار
بازار شب یلدای امسال با سال‌های گذشته بسیار متفاوت شده و مردم شور و شوق تازه‌ای برای این شب دارند و برای یک دقیقه بیشتر در کنار هم بودن جشن می‌گیرند از طرفی عده‌ای نیز این شب را به فراموشی سپرده‌اند و بی تفاوت از کنار رسم و رسوم و مناسبت‌های این شب عبور می‌کنند.
به دل بازار که می‌رویم بساط خرید میوه و آجیل و گل و شیرینی، لبو آجیل شیرین و تنقلات داغ داغ است، اعظم زمانی یکی از شهروندان مشهدی می‌گوید: چند سالی است که شب یلدا به دلیل همزمانی با ماه محرم و صفر در بسیاری از خانواده‌ها مذهبی برگزار نمی‌شود اما امسال به دلیل همزمانی این شب با جشن تاج‌گذاری امام زمان (عج) رنگ و بوی تازه‌ای گرفته و مردم شب یلدا را بهانه‌ای برای راز و نیاز در این شب قرار داده‌اند.
وی می‌افزاید: شب یلدا یکی از بلندترین شب‌های سال است که هر سال با بیدار ماندن و دور هم بودن در کنار اعضای خانواده و دوستان به بدرقه پائیز و استقبال زمستان می‌رویم.
اقتصاد به فراموشی شب یلدا دامن زده
احمد مشهدی یکی دیگر از شهروندان با اشاره به افزایش قیمت میوه به مناسبت شب یلدا می‌گوید: خرید میوه و آجیل برای دورهمی شب یلدا یکی از رسم و رسوم‌های دیرینه مردم ایران است .
وی می‌افزاید: بسیاری از مردم توان خرید میوه و آجیل ندارند اما در مقابل عده‌ای در این شب غرق تجملات می‌شوند ما نباید بگذاریم تجملات و اقتصاد دو واژه افراط و تفریط وارد آیین و سنتمان بشوند. شب یلدا به عنوان یکی از بلندترین شب‌های سال در کنار جشن و دورهم بودن می‌تواند با دعا و نیایش نیز همراه باشد و امسال که شب یلدا با انتظار فرج همزمانی پیدا کرده تعجیل در فرج امام زمان(عج) می‌تواند محوری ترین موضوع یلدایمان باشد.
رضا معین یکی از زائران تهرانی است اظهار می‌کند: من و همسرم امسال اولین شب یلدای زندگی مشترکمان را تجربه می‌کنیم و ترجیح دادیم این شب را در حرم امام رضا(ع) باشیم یک ثانیه بیشتر در کنار امام رضا(ع) برای من و همسرم که سالی یک بار بیشتر نمی‌توانیم به زیارت بیاییم غنیمت است.
رسم و رسوم مردم خراسان در شب یلدا
بهزاد چوپانکاره کارشناس آداب و رسوم می‌گوید: شب چله آخرین روز آذر، شب اول زمستان و درازترین شب سال است.در شهرهای خراسان خواندن شاهنامهٔ فردوسی در این شب مرسوم است. اما یکی از آیین‌های ویژه شب یلدا در استان خراسان رضوی و جنوبی برگزارمی‌شود مراسم «کف زدن» است. در این مراسم ریشه گیاهی به نام چوبک را که در این دیار به «بیخ» مشهور است، در آب خیسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام «تغار» می ریزند. مردان و جوانان فامیل با دسته‌ای از چوب‌های نازک درخت انار به نام «دسته گز» مایع مزبور را آن قدر هم می‌زنند تا به صورت کف درآید و این کار باید در محیط سرد صورت گیرد تا مایع مزبور کف کند. کف آماده شده با مخلوط کردن شیره شکر آماده خوردن شده و پس از تزیین با مغز گردو و پسته برای پذیرایی مهمانان برده می شود.
چوپانکاره ادامه می‌دهد: شب یلدا در خراسان به ” شب چله ” معروف و دارای پیشنیه دیرینه‌ای است و مردم در این شب با شرکت در شب‌نشینی‌های طولانی و خوردن انواع میوه و تنقلات سعی در بهتر گذراندن طولانی‌ترین شب سال دارند. مردم این منطقه برای استقبال نخستین روز از سردترین فصل سال تا آنجا که توان مالی دارند، در خرید میوه‌های مخصوص شب یلدا مانند هندوانه، انار و خربزه کوتاهی نمی‌کنند.
این کارشناس میراث فرهنگی عنوان می‌کند: بردن هدیه به خانه عروس با عنوان “شب چله‌ای” از دیگر مراسم شب یلدا در استان خراسان به ویژه مناطق جنوبی این استان است. در این شب برای دخترانی که به تازگی نامزد شده‌اند، از سوی خانواده داماد، هدایایی فرستاده می‌شود و خانواده‌های عروس و داماد دور هم جمع می‌شوند. در این شب افراد با جمع‌شدن در خانه بزرگ فامیل، خواندن شعر و داستان، خوردن شیرینی، آجیل و انواع تنقلات، بلندترین شب سال تا پاسی از شب بیدار می‌مانند.
179/