جامعه به مصرف نوشابه اعتیاد پیدا کرده است
امیر حسین خواجوی| آمارها و گزارش‌های منتشرشده در این‌باره نشان می‌دهد ایرانیان بیش از ٤برابر میانگین جهانی نوشابه می‌خورند. درحالی که سرانه مصرف نوشابه گازدار در دنیا ١٠ لیتر است، هر ایرانی به‌طور متوسط در‌سال ٤٢ لیتر انواع و اقسام نوشابه‌های گازدار می‌خورند و در مجموع، این آمار بیانگر آن است که ایرانیان بیشترین مصرف‌کننده نوشابه درجهان هستند. حالا تازه‌ترین گزارش واردات ٦ماه نخست امسال که توسط اداره کل گمرک منتشر شده، نشان می‌دهد که واردات نوشابه به کشور صد‌درصد افزایش داشته است. براساس آخرین گزارش آماری منتشرشده ازسوی اداره‌کل گمرک در نیمه نخست سال‌جاری ٢هزارو٢٣٩ تن نوشابه و سرکه به ارزش یک‌میلیون و٣٠٠هزارو٥٢٣دلار به کشور وارد شده است که این میزان واردات درمقایسه با مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی ١٤٢,٦٢درصد و از نظر ارزشی ٢٨.٨٣درصد افزایش را نشان می‌دهد. این آمار نگران‌کننده درحالی منتشر می‌شود که چندی پیش مسئولان سازمان غذا و دارو از ممنوعیت واردات نوشابه‌های گازدار به کشور خبر دادند. هرچند مسئولان این سازمان دلیل افزایش واردات نوشابه‌های گازدار به کشور را مجوزهای صادرشده در سال ٩٣ عنوان می‌کنند، ولی درعین حال برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که تعدادی از دانشگاه‌های علوم پزشکی در این مدت مجوزهایی را برای واردات نوشابه صادر کرده‌اند. مجوزهایی که برخلاف روال قانونی صادر شده است.
افزایش واردات نوشابه به کشور درحالی رقم می‌خورد که چندی پیش سهیل اسکندری معاون اداره‌کل نظارت بر فرآورده‌های خوراکی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو ضمن اعلام ممنوعیت واردات نوشابه به کشور از برنامه این سازمان برای کاهش میزان شکر در تولیدات ١٥٦ کارخانه نوشابه‌سازی کشور خبر داد. برنامه‌ای که به‌گفته او هدف از اجرای آن حفظ و ارتقای سلامت عمومی جامعه با محوریت بهبود تغذیه است اما به‌نظر می‌رسد با اقداماتی از این دست چندان نمی‌توان به کاهش مصرف نوشابه درمیان شهروندان امیدوار بود، چراکه هیاهوی تقاضا برای خرید و مصرف نوشابه درجامعه بسیار رساتر از صدای کارشناسان و مسئولان تغذیه و سلامت کشور است. هیاهویی که البته با سودجویی و درآمد سرشار از تولید و فروش این نوشیدنی مضر گره خورده است.
مصرف بالای نوشابه و نبود فرهنگ تغذیه درجامعه
فرید نوبخت کارشناس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت با ابراز تاسف از افزایش واردات نوشابه به کشور، در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «تمام تلاش ما و سایر همکاران در وزارت بهداشت، برای بهبود تغذیه درجامعه است ولی این اخبار ناخوشایند نشان می‌دهد که تلاش‌ها و اقدامات مجموعه وزارت بهداشت برای ارتقای سلامت و بهبود تغذیه مردم موفق نبوده است.»
او ادامه می‌دهد: «نوشابه به هیچ‌وجه نوشیدنی مناسبی نیست، شکر و گاز موجود در نوشابه به شدت برای سلامت مضر است ولی متاسفانه این نوشیدنی درجامعه ایرانی طرفداران زیادی دارد و هر روز هم برتعداد تولیدات این محصول غذایی افزوده می‌شود.» نوبخت در پاسخ به پرسشی که چطور واردات نوشابه علی‌رغم ممنوع‌شدن ورود آن به کشور از طرف سازمان غذا و دارو، افزایش یافته است، می‌گوید: «نبود هماهنگی بین دستگاه‌ها و واحدهای مختلف اجرایی درکشور دلیل عمده این تخلفات است؛ متاسفانه این خبر خوبی نیست و نشان می‌دهد که متولیان امر واردات با وزارت بهداشت هماهنگ نیستند.»
او می‌افزاید: «اگر خواهان سلامت مواد غذایی و بهبود تغذیه درجامعه هستیم، وزارت بهداشت به تنهایی نمی‌تواند تمام کارها را انجام دهد، وزارت بهداشت متولی اصلی تأمین سلامت جامعه است ولی بسیاری از امور نیاز به هماهنگی سایر دستگاه‌های اجرایی دارد، همان‌طور که درخصوص واردات نوشابه مشخص شد، تا زمانی که سلامتی جامعه به یکی از دغدغه‌های اصلی تبدیل نشود، باز هم شاهد این تخلفات
خواهیم بود.»
کارشناس بهبود تغذیه وزارت بهداشت با بیان این‌که ما در فرهنگ‌سازی تغذیه موفق عمل نکرده‌ایم، در این‌باره می‌گوید: «حوزه تغذیه با عوامل مختلفی در ارتباط است، یکی از مفاهیمی که درحوزه تغذیه در دانشگاه‌ها بر آن تأکید می‌شود، همین چند عاملی بودن امر تغذیه است و یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در این حوزه فرهنگ و سواد تغذیه درجامعه است، باید بپذیریم که جامعه ایرانی دراین خصوص ضعف‌های زیادی دارد، اگر جامعه فرهنگ مناسب تغذیه داشته باشد، رفتارها اصلاح شده و دیگر نیازی به بخشنامه و قانون برای ممنوع‌کردن واردات برخی موادغذایی نیست.»
او ادامه می‌دهد: «عرضه و تقاضا یکی از اصول بدیهی و غیرقابل انکار اقتصاد است، از طرف دیگر هم نمی‌توان مانع حفظ منافع و سودجویی تجار و سرمایه‌داران شد، ولی می‌توان با آموزش و اطلاع‌رسانی سواد تغذیه جامعه را افزایش داد، به همین دلیل هم ارتقای سواد و فرهنگ تغذیه به‌عنوان محور اصلی برنامه‌های اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت است.»
مخالفت وزارت صنایع با افزایش مالیات و عوارض تولید نوشابه
نوبخت درحالی به نبود فرهنگ و سواد تغذیه درجامعه ایرانی اشاره می‌کند که آمارها و گزارش‌های منتشرشده درخصوص عادت‌های غذایی جامعه ایرانی نیز آن را تأیید می‌کند. مردم ایران یک‌سوم اروپاییان شیر و مواد لبنی مصرف می‌کنند. از هر ١٠٠نفر ایرانی فقط ٤نفر به اندازه کافی محصولات لبنی دریافت می‌کنند و درحالی که سرانه مصرف شیر درجهان
٣٠٠ لیتر است، مردم ایران به‌طور متوسط کمتر از ٧٠ لیتر در‌سال شیر می‌خورند. اینها همگی نشان می‌دهد که عادات غذایی درجامعه ایرانی به‌شدت با ارتقای سلامت عمومی جامعه درتضاد است. تضادی که عبدالرحمان رستمیان نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم آن را تأیید می‌کند. او در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «متاسفانه مصرف نوشابه درکشور به نسبت شیر و سایر محصولات لبنی بسیار بالاست. درحالی که نوشابه‌ها به دلیل وجود قند و گاز برای سلامتی بسیار مضر است و درمقابل شیر و لبنیات سرشار از موادمغذی است. این معنایی به جز نبود فرهنگ تغذیه درجامعه ندارد.»
او با اظهار بی‌اطلاعی از ممنوعیت واردات نوشابه‌های گازدار، می‌افزاید: «به‌طور کلی تولید نوشابه در ایران به دلیل استقبال بالای مردم سود زیادی دارد و باید برای این صنایع مالیات و عوارضی متناسب با این سود تعیین کرد تا از منابع حاصل از آن کالاهای سلامت‌محور را با هزینه کمتر تولید و به مردم ارایه کرد.»
رستمیان ادامه می‌دهد: «درخصوص واردات این محصولات هم باید عوارض گمرکی به شکلی تعیین شود که وارد‌کننده تمایلی به واردات این محصولات مضر نداشته باشد؛ به‌طورکلی دولت باید برای کالاهای مضر عوارض و مالیات سنگین تعیین و به سمت تولید کالاهای سلامت‌محور حرکت کند.»
نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با انتقاد نسبت به عملکرد وزارت صنایع در مخالفت با افزایش مالیات تولید نوشابه درکشور می‌گوید: «وظیفه وزارت صنایع تنظیم بازار با هماهنگی سایر بخش‌های اجرای کشور به ویژه وزارت بهداشت است، درحالی که مسئولان وزارت صنایع همواره به بهانه‌های مختلف از این کار سرباز می‌زنند.»
او می‌افزاید: «متاسفانه گروه بررسی کالاهای آسیب‌رسان که متشکل از نمایندگان وزارت بهداشت، صنایع، کار و اقتصاد است تاکنون هیچ فعالیت مثبتی در این خصوص انجام نداده است و تاکنون هیچ گزارشی هم به اعضای کمیسیون بهداشت ارایه نکرده است.»
رستمیان با تأکید بر نقش وزارت صنایع درکاهش آسیب‌های ناشی از مصرف موادغذایی مضر می‌گوید: «وزارت بهداشت به تنهایی قادر نخواهد بود تا تمام کمبودها درحوزه تغذیه را برطرف کند، قوانین همچنین اجازه‌ای به وزارت بهداشت نمی‌دهد، ولی قانون به منظور حفظ و ارتقای سلامت عمومی جامعه سایر دستگاه‌ها را به همکاری با وزارت بهداشت ملزم کرده است.»
افزایش مصرف نوشابه
و موجی از بیماری‌های استخوانی
جامعه ایرانی به نوشابه اعتیاد پیدا کرده است. این را ضیاءالدین مظهری رئیس انجمن تغذیه ایران به «شهروند» می‌گوید. او با ابراز تاسف از افزایش واردات نوشابه به کشور، در این‌باره می‌گوید: «واقعا جای تاثر و تعجب دارد که چطور ارز در این شرایط برای واردات محصولی هزینه می‌شود که نه تنها منفعتی ندارد، بلکه مصرف یک لیوان آن انبوهی از مضرات را برای مصرف‌کننده به همراه دارد، این کار خیانت به سلامت عمومی جامعه است.»
او ادامه می‌دهد: «ما درجلساتی که با مسئولان وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌های مرتبط با امر سلامتی جامعه داشتیم، بارها بر مضرات فراوان نوشابه تأکید و نسبت به شیوع بالای مصرف این نوشیدنی مضر هشدار دادیم، حتی در برهه‌ای توزیع نوشابه در سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی ممنوع شد، ولی بعد از مدتی دوباره این بخشنامه هم به فراموشی سپرده شد، یکی از نکاتی که در این جلسات راجع آن بحث شد، تأکید وزارت صنایع بر حمایت از تولیدکنندکان نوشابه در داخل کشور بود. دلیل مسئولان این وزارتخانه هم حمایت از تولید داخلی و اشتغالزایی عنوان می‌شد، ولی حالا واردات نوشابه و بدتر از آن افزایش ١٠٠برابری چه توجیهی از طرف مسئولان اقتصادی کشور خواهد داشت؟» مظهری با بیان این‌که شکر یکی از ٣ پودر مرگ‌آور است که به میزان بسیار زیادی در نوشابه‌ها وجود دارد، درباره مضرات نوشابه می‌گوید: «جدا از میزان بالای قند نوشابه که ارگان‌های مختلف بدن را به شدت درگیر می‌کند، مصرف نوشابه‌های گازدار پیامدهایی چون افزایش وزن، پوسیدگی دندان‌ها و پوکی‌استخوان را به همراه دارد، به ویژه پوکی استخوان که یکی از بیماری‌های خاموش و رو به رشد در
ایران است.»
او می‌افزاید: «نتایج برخی تحقیقات و آمارها درکشور بیانگر آن است که ٥٠درصد زنان ٤٠ساله، ٩٠درصد زنان ٧٥ساله و ٣٠درصد مردان بالای ٧٥سال مبتلا به پوکی استخوان هستند؛ با توجه به این آمار و از آنجا که استحکام و ذخیره‌سازی مناسب استخوان در ٣دهه اول زندگی انجام می‌شود؛ مصرف بالای نوشابه در این سنین که متاسفانه شیوع بسیار زیادی هم دارد، باید در انتظار موجی از بیماری‌های استخوانی
به ویژه پوکی استخوان در چند دهه آینده باشیم.» مظهری همچنین با مقایسه‌ای از مصرف نوشابه و شیر درکشور، در این‌باره می‌گوید: «مصرف نوشابه درکشور ما با این همه مضرات درحالی چندین برابر میانگین جهانی است که سرانه مصرف شیر درکشور یک‌سوم استانداردهای بین‌المللی است، یک لیوان شیر که حاوی ٢٩٠ تا ٣٠٠میلی‌گرم کلسیم ٣٨٦میلی‌گرم پتاسیم و ١٩٠میلی‌گرم سدیم است و به شدت برای سلامت بدن به ویژه کبد و استخوان‌ها مفید است، طرفداری ندارد، ولی نوشابه با این همه مضرات هر روز بیشتر از گذشته تولید و مصرف می‌شود.»
179/