افشای جنگل‌خواری در روز جنگل
مسعود بُربُر
تعرض به جنگل‌ها به قصد زمین‌خواری، چوب‌بری، چرای غیرمجاز دام، و … در استان مازندران موضوع تازه‌ای نیست اما آن گونه که نزدیکان ناصر مهردادی مدیرکل محیط زیست مازندران می‌گویند در طول هفته گذشته هر نقطه‌ای را که او برای نمایش تعرض به جنگل و چوب‌بری در روز سفر ابتکار به مازندران در نظر گرفته متخلفان باخبر شده و شواهد جنگل‌بری را حذف کردند، اما سرانجام مهردادی موفق شد در نقطه‌ای از جنگل‌های فیلمات که متخلفان به هیچ رو تصور نمی‌کردند تخلف‌شان فاش شود، تنه‌های ستبر درختان را به ابتکار و هیات همراهش نشان دهد که بریده و برخی را حتی الوار کرده بودند.
مهردادی در این باره با اشاره به این که مناطق حفاظت شده دودانگه و چهاردانگه از نظر حیات وحش بسیار مهم و معروف است و قرار است به پارک ملی بدل شود، گفت: «جنگل فیلمات که به همین پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه چسبیده بسیار حائز اهمیت است. مرال، شوکا، خرس قهوه‌ای و دیگر گونه‌های ارزشمند جانوری که در حالت عادی در پناهگاه دودانگه و چهاردانگه هستند به طور ویژه در زمستان‌ها به سمت پارک ملی می‌آیند. با این وجود تا پیش از این در این نقطه بهره‌برداری جنگل صورت می‌گرفته است.»
مدیرکل محیط زیست مازندران با بیان این که طبق مصوبه هیات دولت قرار نیست دیگر در این نقاط بهره‌برداری صورت بگیرد به خبرنگار «قانون» گفت بر اساس این مصوبه امکان بهره‌برداری تنها از درختان مریض یا افتاده وجود دارد.
تغییر فعالیت بهره‌برداران جنگل در دستور كار
معصومه ابتکار که در روز جنگل تنه‌های ستبر و سالم اما بریده شده درختان را از نزدیک مشاهده کرد در این باره گفت: «درباره تعرض به جنگل‌ها به طور مستمر پیگیر بوده‌ایم و از این پس هم از جوانب مختلف پیگیر هستیم.»
او به مصوبه هیات دولت درباره کاهش و احیای جنگل‌ها در دی ماه ۱۳۹۲ اشاره کرد که طبق آن بهره‌برداری از جنگل‌ها به درختان بیمار و افتاده محدود شده اشاره کرد و به خبرنگار «قانون» گفت: «کاهش بهره‌برداری در جنگل‌های طبیعی ابلاغ شده است. سازمان محیط زیست لایحه‌ای را با همکاری دستگاه‌های اجرایی تهیه کرده تا به سمت تغییر فعالیت بهره‌برداران جنگل به سمت فعالیت‌های پایدار برویم که از جمله گردشگری توأم با حفاظت در جنگل‌ها را دنبال می‌کنیم به نحوی که از خدمات جنگل‌ها بهره‌مند شویم.»
طبیعت حق خود را می‌گیرد
ابتکار «خدمات جنگل‌ها» را این چنین توضیح داد: «جدای از ارزش ذاتی جنگل‌ها که چوب و دیگر فرآورده‌هاست، جنگل‌ها حکم ریه جهان را دارند و از طریق آنهاست که زمین تنفس می‌کند. جنگل‌ها جاذب گازهای گلخانه‌ای هستند و در تولید اکسیژن نقش مهمی دارند که به این ترتیب می‌توان گفت وظیفه ترسیب کربن را بردوش دارند. نقش جنگل‌ها در آرامش روح و روان تا جایی است که برخی تحقیقات پزشکی اخیر نشان داده است به جای نسخه دارویی برای فشار خون می‌توان یک ساعت پیاده‌روی روزانه در جنگل را تجویز کرد. نقش بسیار مهم زیبایی طبیعی، تولید منابع آب شیرین، کمک به تنوع زیستی گیاهی و جانوری به نحوی که جنگل‌ها منبع ارزشمند داروها و اطلاعات ژنتیک هستند و به طور کلی خدمات اکوسیستمی، حفاظت از خاک در برابر فرسایش و رانش هم از دیگر خدمات جنگل‌ها به شمار می‌رود.»
معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست با اشاره اتفاقات ناخوشایند همچون رانش و تخریب در جاهایی که جنگل‌ها را برای ویلاسازی و کشاورزی تغییرکاربردی داده‌اند، گفت: «کشاورزان باید بدانند که اراضی جنگلی هیچ وقت بازده خوبی برای کشاورزی نداشته‌اند. روستاییان تصور می‌کنند می‌توانند در زمین‌های جنگلی کشاورزی کنند اما این اراضی به درد زراعت نمی‌خورند چرا که جنگل در طول سالیان ویژگی‌های آن را تغییر داده است. از سوی دیگر این اتفاق منجر به رانش و سیلاب هم می‌شود که اخیرا دیدیم وقتی حق طبیعت را ضایع می‌کنیم طبیعت چگونه حق خود را بازپس می‌گیرد.»
باید با روند کاهش جنگل‌ها مقابله کنیم
معصومه ابتکار با بیان این که جنگل‌های هیرکانی در مازندران به عنوان یکی از ارزشمندترین جنگل‌ها در جهان در دهه‌های گذشته رو به کوچک شدن بوده‌اند دلایل متعددی را برای این موضوع بر شمرد: «بهره‌برداری و قاچاق چوب، تغییر کاربری به شکل زمین‌خواری برای ساخت ویلا و یا توسعه در اطراف روستاها، مسئله زباله و تخلیه و دپوی زباله در جنگل‌ها، مسئله آتش‌سوزی در جنگل‌ها که خسارت‌های زیادی را به جنگل‌ها وارد آورده، و مسئله خشکسالی و تغییر اقلیم، همه منجر به کاهش مستمر کیفیت و کمیت جنگل‌های طبیعی ایران شده است.»
او با اعلام این که هم‌اکنون حدود ۶/۵ تا ۷ درصد عرصه جنگلی در کشور داریم، گفت: «در همسایگانی که دولت در شرایط پایداری به سر می‌برده و امکان برنامه‌ریزی داشته است شاهد افزایش مساحت در جنگل‌ها بوده‌ایم. از جمله در هند افزایش مساحت جنگل‌ها را دیده‌ایم اما در کشور ما این رقم رو به کاهش داشته است. باید با این روندها مقابله کنیم.»
ابتکار سخنان مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۷ اسفندماه سال ۱۳۹۳ در دفاع از محیط زیست را بسیار راهگشا دانست و گفت: «ایشان به جنگل‌خواری اشاره صریح داشتند. بر این اساس موارد متعددی از تصرف در مناطق حفاظت شده را آزادسازی کردیم.»
به گفته او علاوه بر مقابله با تصرفات در جنگل‌ها و مناطق حفاظت شده، سازمان حفاظت از محیط زیست برنامه‌ریزی‌هایی درباره موضوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها داشته است که در این راستا در ۱۳ استان مانور مقابله با آتش‌سوزی در جنگل برگزار شده است و در طول این هفته نیز مانوری در استان کهگیلویه و بویراحمد که بخش مهمی از ذخیره‌گاه‌های جنگلی بلوط کشور در زاگرس را دارد برگزار می‌شود. تفاهمی نیز میان سازمان حفاظت از محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و نیروهای مسلح به دست آمده که بر اساس آن می‌توان از بالگرد و هواپیما در خاموش کردن آتش جنگل‌ها استفاده کرد.
طی هشت سال هیچ کاری انجام نشد
معاون رئیس جمهور با بیان این که مدیریت پسماند بر عهده شهرداری‌ها و شورای شهرها است درباره دپوی زباله در جنگل و ورود فاضلاب خام به دریا گفت: «ما مجوز دفع زباله در جنگل یا در حاشیه دریا را نداده‌ایم. از ابتدای برنامه چهارم توسعه قرار بود طرح‌های استان‌های شمالی کشور تکمیل شده و به بهره‌برداری برسد اما متاسفانه این کار انجام نشده است.»
ابتکار با اشاره به این که در دولت اصلاحات طرح کاملی برای زباله نوشته شد که قرار بود اجرا بشود، گفت: «در واقع در مورد زباله ما سفره‌ای آماده پهن کردیم. بعد ما رفتیم و حالا برگشتیم دیدیم هیچ اتفاقی نیفتاده است. حالا ناچار شده‌ایم از اول در دولت جدید طرح را برنامه ریزی و پایه ریزی کنیم و با مصائب و دشواری کار شروع شد.»
درخواست ۱۰ سال تنفس برای جنگل‌ها
در بخشی از بازدید معصومه ابتکار از جنگل‌های استان مازندران در روز «جنگل، رمز حیات» فعالان و هنرمندان نگران محیط زیست نیز حضور پررنگی داشتند. بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر از فعالان محیط زیست در حضور معصومه ابتکار در منطقه جنگلی شیرگاه زنجیره‌ای انسانی در حمایت از جنگل تشکیل دادند. در پلاکاردهایی که این فعالان در دست داشتند، مواردی همچون ۱۰ سال تنفس برای جنگل‌ها و توقف بهره‌برداری از آن‌ها، توقف چرای دام در جنگل و خودداری از ریختن یا دفع زباله در جنگل‌ها به چشم می‌خورد. همچنین حدود ۱۰۰ نفر از هنرمندان از استان‌های مختلف کشور در یک پارک جنگلی نگرانی‌هایشان درباره درختان و جنگل را در نمایشگاهی خلاقانه از آثار هنری با موضوع درختان به نمایش گذاشته بودند. در یکی از این آثار گوری در زمین کنده شده و تنه بریده درختی کنار آن آماده دفن قرار گرفته بود و بیل‌هایی که کنار گور افتاده بود بی‌صاحب رها شده بود تا مشخص نشود چه کسی مسئول مرگ جنگل‌هاست. تصویری که نسبت به آینده نزدیک جنگل‌های ایران هشدار می‌داد.
