رگولاتوری مرجع اعلام آمار اینترنت و تلفن‌همراه
در حقیقت 12 استان از نظر دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) در وضعیت متوسط و 15 استان دیگر در وضعیت ضعیف قرار دارند. آنچه در این آمار به آن اشاره شده است تنها میزان ضعیف و قوی بودن برخی استان‌ها در استفاده از اینترنت و تلفن همراه است و به نوعی باید گفت این آمار چندان فنی و دقیق نیست.
نیم نگاه
غلامرضا داداش‌زاده، معاون نظارت و اعمال مقررات رگولاتوری: «مرجع اعلام آمار، سازمان تنظیم و مقررات است. درست است که آمار‌های مراکز دیگر مانند مرکز آمار ایران نیز می‌تواند درست باشد و قطعاً آن را رد نمی‌کنیم و در ضمن می‌دانیم که استان‌های ما در بحث سرویس و کیفیت اینترنت و ارتباطی یکسان نیستند و ما ضعف و قوت داریم ولی بحث این است که این چنین آماری فنی نیست و سازمان تنظیم مقررات این آمارها را قبول ندارد.
محمد رضا کریمی رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نصر تهران : به نظر می‌رسد در آمار اعلام شده تنها میزان رضایت و نارضایتی مشتریان اندازه‌گیری شده است و این نوع سنجش نیز یک نقص محسوب می‌شود.
آماری غیر قابل استناد
با مروری بر آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار در خصوص آخرین کاربران اینترنت و تلفن همراه این سؤال مطرح می‌شود که آیا سنجش این آمار براساس اطلاعات فنی بوده است؟ در تماس با بخش طرح آمارگیری زیربنایی مرکز آمار ایران مسئول واحد مربوطه اعلام کرد این سنجش بر اساس اطلاعات فنی نبوده و تنها ضریب نفوذ را شامل می‌شود که ضریب نفوذ استفاده از تلفن همراه در کشور 2/71 و ضریب نفوذ اینترنت در کشور نیز 35/39 است. (البته بماند که این میزان آمار نیز با آمار اعلام شده از سوی فناوری اطلاعات تفاوت دارد، چرا که این منبع میزان ضریب نفوذ اینترنت را 66/37 و تلفن همراه را 2/92 درصد اعلام کرده است.)
حال این سؤال مطرح است وقتی آماری اعلام می‌شود چرا مباحث و شاخص‌های فنی آن در نظر گرفته نمی‌شود؟ برای اعلام آمار اینترنت و تلفن همراه باید چه شاخص های فنی در نظر گرفته شود؟ و مهمتر اینکه چه بخشی مرجع سنجش و آمارگیری این دو بخش است؟
«بهتر است آمارها از نظر وجوه مختلف فنی بررسی و تنها به نظرسنجی اکتفا نشود که مردم از اینترنت راضی هستند یا نیستند! بهتر بود سنجش ترکیبی فنی و رضایت مشتری را توأم با هم پیگیری می‌کردند.» محمد رضا کریمی رئیس کمیسیون اینترنت و انتقال داده‌های سازمان نصر تهران با بیان این مطلب می‌گوید: «به نظر می‌رسد در آمار اعلام شده تنها میزان رضایت و نارضایتی مشتریان اندازه‌گیری شده است و این نوع سنجش نیز یک نقص محسوب می‌شود، چرا که ممکن است یک مشتری با یک اپراتور مشکلی نداشته باشد ولی از اپراتور دیگر ناراضی باشد یا از تلفن همراه یک اپراتور راضی ولی از اینترنت آن اپراتور ناراضی باشد.»
علی توسلی، نایب رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نصر تهران نیز می گوید: «همه می‌دانیم در مقایسه با استاندارد جهانی اینترنت ایران ضعیف است، بنابراین دادن چنین اطلاعاتی در بهبود وضعیت کمی و کیفی اینترنت و تلفن همراه کمکی نخواهد کرد.» وی می‌افزاید: «در تعاریف بین‌المللی پایه استفاده از اینترنت یک مگابایت است در صورتی که طبق تعاریف داخلی، استاندارد اینترنت 256 و 512 کیلو بایت محاسبه می‌شود و در مقایسه با معیار جهانی مشخص می‌شود که سرعت اینترنت ایران یک سوم سرعت اینترنت جهانی هم نیست.»
نایب رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نصر تهران می‌گوید: «برای دقیق بودن آمار باید تعداد کاربر هر منطقه مورد بحث را بر اساس یک نسبت منطقی بر میزان حجم پهنای باند که مصرف می‌شود، تقسیم کرد تا مشخص شود هر کاربری چه میزان از اینترنت استفاده می‌کند. مثلاً اگر در استان گیلان 800 کاربر وجود داشته باشد ابتدا باید محاسبه کرد که این استان به چه میزان از پهنای باند استفاده می‌کند سپس باید آن را بر 800 نفر کاربر تقسیم کرد تا میزان استفاده هر کاربر از اینترنت مشخص شود. در ضمن باید این عدد به‌دست آمده را با میزان استاندارد و تعاریف داخلی مقایسه کرد. اگر رقم محاسبه شده در مقایسه با تعاریف داخلی به رقم 256 یا 512 برسد، استفاده کاربر از اینترنت طبق معیار داخلی خوب و اگر به این اعداد و ارقام نرسد خدمات داده شده طبق معیار داخلی ضعیف حساب می‌شود.»
سنجش کیفیت مهمتر از میزان دسترسی
مدیر یکی از اپراتورها نیز معتقد است باید دید در ارائه آمارها به دنبال چه هستیم؟ آیا صرفاً به دنبال میزان در دسترس بودن و ضریب نفوذ و اینکه چند درصد مردم مشترکند هستیم؟ وی می‌گوید: «اما آنچه به نظر می‌رسد توجه به کیفیت مهمتر از میزان دسترسی است. در نتیجه باید بسنجیم که در کدام منطقه اختلال وجود دارد؟ در خصوص تلفن همراه نیز باید شاخص‌های کیفی و علمی مانند ضریب قطع ناخواسته مکالمات، ضریب برقراری تماس، ضریب دست به دست شدن مکالمه بین آنتن‌های مختلف، تأخیر در برقراری تماس و… لحاظ شود بنابراین با این شاخص‌ها خیلی راحت می‌توان به تفکیک کیفیت اپراتورها را سنجید.
مسئولی به نام رگولاتوری
«نمی دانیم مبنای اندازه‌گیری مرکز آمار ایران بر اساس چه شاخص هایی بوده است ولی آنچه مسلم است باید آمار و اطلاعات اینترنت و تلفن همراه از سوی سازمان تنظیم و مقررات به مرکز آمار ایران داده شود تا اطلاع‌رسانی شود.»
غلامرضا داداش‌زاده، معاون نظارت و اعمال مقررات رگولاتوری بابیان این مطلب می‌گوید: «انتشار آمار دوره‌ای در خصوص اینترنت و تلفن همراه، بحث تخصصی است و در حوزهICT انجام می‌شود و باید از طریق این سازمان اعلام شود.» داداش‌زاده می‌افزاید: «مرجع اعلام آمار، سازمان تنظیم و مقررات است. درست است که آمار‌های مراکز دیگر مانند مرکز آمار ایران نیز می‌تواند درست باشد و قطعاً آن را رد نمی‌کنیم و در ضمن می‌دانیم که استان‌های ما در بحث سرویس و کیفیت اینترنت و ارتباطی یکسان نیستند و ما ضعف و قوت داریم ولی بحث این است که این چنین آماری فنی نیست و سازمان تنظیم مقررات این آمارها را قبول ندارد. بنابراین مرکز آمار می‌تواند در آمارگیری خود از این سازمان کمک تخصصی بگیرد.»
داداش‌زاده با بیان اینکه رگولاتوری برای شاخص‌های کیفیت در حوزه اینترنت و در حوزه ارتباطی از یکسری تعاریف بین المللی استفاده می‌کند، می‌افزاید: «طبق وظایفی که قانون مشخص کرده است، ارزیابی دوره‌ای اپراتورها به تفکیک منطقه، شهر، استان و روستاها از طریق سازمان تنظیم و مقررات انجام می‌شود و این سازمان به صورت دوره‌ای گزارش سنجش و اندازه گیری‌ها را اعلام می‌کند.»
داداش‌زاده درباره شاخص‌های به‌کار رفته در سنجش‌های تخصصی این سازمان به دو پارامتر اشاره می‌کند و می‌افزاید: «یکی از پارامتر‌ها که رگولاتوری در حوزه ارتباطی و اینترنت مونیتور می‌کند QOS (Quality of service) است که از دیدگاه شبکه برای آن یک سری شاخص‌های کاملاً تخصصی تعریف شده است به این مفهوم که سیستم‌های آنلاین، شبکه را اندازه می‌گیرند. مثلاً در حوزه اینترنت از سیستم‌های Latency، Ability یا Dowloud Speed و… استفاده می‌شود.»
معاون رگولاتوری درباره پارامتر دوم به بحث QOE Quality of Experience) ) اشاره می‌کند و می‌گوید: «این یعنی کیفیتی که فرد کاربر تجربه می‌کند. شاید کاربری از اینترنتی که استفاده می‌کند خوب باشد ولی او لذتی نمی‌برد. این پارامتر نیز خود دارای شاخص‌هایی مانند ارزش ادراکی، کیفیت ادراکی، تناسب قیمت و سرویس، وضعیت پشتیبانی، وضعیت رسیدگی به شکایات، رفع خرابی، رفتار محترمانه اپراتور و… است که سازمان به صورت تلفنی یا از طریق سایت یا مراجعه حضوری در هر دوره 3 ماهه به صورت کشوری سنجش و اندازه‌گیری علمی و روشن انجام داده و سپس اعلام می‌کند.»
داداش‌زاده با بیان اینکه تا قبل از سال 94 تمام این سنجش‌ها به صورت کشوری انجام و اعلام می شد، می‌گوید: «از سال 94 سنجش‌ها و آمارها به صورت دوره‌ای 3 ماهه خواهد بود و به صورت کاملاً استانی از دو طریقQOS و QOE در هر دو حوزه اینترنت و ارتباطی اعلام می‌شود.» با همه این موارد ذکر شده این سؤال مطرح می‌شود که چرا مرکز آمار ایران با صرف هزینه و زمان بسیار آماری را ارائه می‌کند که نه تنها چندان قابل استناد نیست، بلکه متخصصان حوزه ICT اشکال‌هایی را نیز در خصوص نحوه جمع‌آوری اطلاعات وارد می‌دانند.