چه محصولاتی ارگانیک هستند؟

سارا میرشجاعی: تقلب در توليد و عرضه محصولات ارگانيك اين روزها به خبر يك بسياري از خبرگزاري‌ها و رسانه‌ها تبديل شده و داد مسئولان وزارت بهداشت را هم درآورده است.

چند روز پيش دكتر سياري، معاون بهداشتي وزارت بهداشت در نشستي خبري كه در ساختمان وزارت بهداشت و درمان برگزار شد از تقلب در توليد و عرضه محصولات ارگانيك خبر داد و سود بالاي اين محصول را يكي از مهم‌ترين عوامل بروز تقلب‌ها دانست. اين امر بهانه‌اي شد تا سراغ زوبين اميري، عضو هيات مديره انجمن ارگانيك ايران برويم و با محصولات ارگانيک، راه‌هاي تشخيص انواع تقلبي آن و فوايد اين محصولات بيشتر آشنا شويم.

تعاريف مختلفي براي مواد و محصولات ارگانيك وجود دارد اما به‌طور ساده مي‌توان گفت به محصولاتي ارگانيك گفته مي‌شود كه در تمام مراحل كاشت، پرورش و توليد آنها از چرخه‌هاي سازگار با طبيعت استفاده شود. در حقيقت در توليد اين نوع محصولات از هيچ نوع مواد شيميايي استفاده نشده به علاوه توليد محصولات ارگانيك به محيط زيست نيز آسيب نمي‌رساند.

درواقع مي‌توان گفت سيستم كشاورزي ارگانيك از سلامت انسان، خاك و اكوسيستم حمايت مي‌كند و از تجارت، نوآوري، علوم سودمند براي محيط زيست، ترويج نمايشگاه‌هاي مرتبط و كيفيت خوب زندگي اشخاص درگير با آن تركيب شده است.

چه محصولاتی ارگانیک هستند؟

مواد شيميايي ممنوع!

يكي از موارد كشاورزي ارگانيك اين است كه همه‌چيز براي توليد و پرورش محصولات طبيعي باشد. در اين نوع از محصولات از هيچ‌گونه سم يا كود شيميايي استفاده نشده و حفاظت از خاك، آب، و سلامت انسان و حيوان در نظر گرفته مي‌شود. مي‌توانيد محصولات ارگانيك را با وجداني راحت مصرف كنيد و آسوده خاطر باشيد كه براي مصرف اين نوع از محصولات، كره زمين و بقاي آن را به خطر نينداخته‌ايد. اين محصولات فاقد هر نوع مواد شيميايي مصنوعي و فلزات سنگين هستند و تمام مراحل توليد، پرورش، فرآوري، بسته‌بندي، نگهداري، حمل و نقل و. . . تحت كنترل و نظارت نظام گواهي و استاندارد معتبر محصولات ارگانيك است.

بايدها و نبايدها !

توليد هرگونه مواد ارگانيك بايدها و نبايدهاي خاص خود را دارد كه بايد طبق ضوابط خاص مدنظر قرار گيرد. اگر محصول ارگانيك جزء محصولات كشاورزي باشد در كاشت و پرورش آن از سموم يا كود‌هاي طبيعي استفاده مي‌شود؛ مثلا براي دفع آفات ممكن است از حشرات يا از انواع مواد طبيعي به عنوان كود بهره گرفته شود. به‌طور كلي تمام مسائل مربوط به حفظ خاك، آب، هوا و… رعايت شده و محصولي سالم و طبيعي ارائه مي‌شود؛ اگر محصول ارگانيك جزء محصولات دامي، گوشتي يا پروتئيني باشد در پرورش دام، براي پرورش اين نوع محصولات از هورمون‌هاي رشد‌دهنده به هيچ عنوان استفاده نشده و چراگاه‌هاي ارگانيك به عنوان تغذيه اين دام‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

تغذيه سالم و مطمئن

به دليل استفاده از انواع مواد نگهدارنده، طعم‌دهنده‌ها، رنگ‌هاي شيميايي، اسانس‌ها و. . . در مواد غذايي مختلف، خصوصا موادي كه ماندگاري بالايي دارند، توصيه مي‌شود همه افراد خصوصا كودكان، سالمندان  و. . . كمتر از اين مواد استفاده كنند. در عوض پيشنهاد مي‌شود مواد غذايي ارگانيك كه طبيعي بوده و هيچ ضرري براي سلامتي ندارند جايگزين غذاهاي مضر شوند. به‌راحتي مي‌توان ليوان آبميوه‌هاي مصنوعي يا شيرهاي ماندگار كودك خود را با محصولات ارگانيك جايگزين كرده و سلامت او را تا حد زيادي تضمين كنيد.

تنوع محصولات

انواع مواد غذايي مثل چاي، پسته، ميوه‌ها، گلاب، حبوبات، برنج، عرقيجات، رب‌گوجه، آبميوه و. . . در داخل كشور به صورت ارگانيك توليد مي‌شوند. اگرچه توليدات در اين زمينه در داخل كشور وجود دارد اما واردات محصولات ارگانيك هم بخشي از بازار اين نوع محصولات را به خود اختصاص داده است. به‌هرحال بايد دقت كافي داشته باشيد و هر روز بر اطلاعات خود در زمينه محصولات مختلف ارگانيك بيفزاييد. اين اطلاعات به كارتان خواهد آمد و براي انتخاب محصولات مختلف كمك‌كننده خواهد بود.

مرغ ارگانيك نداريم!

مردم آگاه باشند ما در ايران توليد مرغ ارگانيك نداريم، فقط نوعي مرغ با نام «مرغ سبز» وجود دارد كه ارگانيك نيست و فقط آنتي‌بيوتيك به آن تزريق نشده است. اتفاقا بخشي از كاري كه بايد انجام شود اطلاع‌رساني درباره برخي محصولات است كه مورد تخلف واقع نشود. مردم هم بايد اطلاعات خود را درباره محصولات ارگانيك بالا ببرند تا هر چيزي را با نام ارگانيك نخرند. اگر مردم بدانند مرغ ارگانيك توليد نمي‌شود، متخلفان نمي‌توانند مرغ‌هاي با جثه كوچك‌تر را با نام ارگانيك به فروش برسانند.

چه محصولاتی ارگانیک هستند؟

در سايت انجمن ارگانيك ايران به نشاني www. iranorganic. org اطلاعات مفيدي براي آگاهي هرچه بيشتر مردم وجود دارد.  در حال حاضر توزيع گسترده محصولات ارگانيك را شركت‌هايي مثل شركت زوبين انجام مي‌دهد. توزيع و ايجاد بازار براي اين محصولات، كار آساني نبوده و كار يك شركت نيست، دولت بايد وارد كار شود و برخي حمايت‌ها را بر عهده بگيرد. اين موضوع به سلامت جامعه ارتباط دارد و مجلس، شوراي شهر و. . . بايد وارد قضيه شوند. تغذيه سالم يعني سلامت جامعه و سلامت جامعه يعني عملكرد بهتر در همه زمينه‌ها. بنابراين درمورد تغذيه مردم نمي‌توان اهمال كاري كرد.

هر محصولی ارگانیک نیست

براي توليد محصولات ارگانيك علاوه بر اينكه بايد سم و كود طبيعي مصرف شود، نباید از تركيبات نگهدارنده، طعم‌دهنده‌ها، رنگ‌ها و ديگر مواد شيميايي در تركيبات این محصولات استفاده شود. به علاوه پرورش محصولات ارگانيك نباید به محيط زيست و طبيعت هم ضربه بزند. براي پرورش محصول ارگانيك حتي حقوق كشاورزان و كارگران مزارع هم بايد رعايت شود و بايد به اين قبيل موضوعات هم توجه داشت؛ اين است كه معتقدم نام «ارگانيك» مقدس است.

رازهای کوچک، اما مهم!

بعد از انقلاب صنعتي توليد مواد غذايي وارد روش‌هايي شد كه هزينه آن را سلامت مردم، اكوسيستم و منابع طبيعي پرداختند. هزينه‌هاي روش جديد توليد محصولات سنجيده نشده بود؛ به اين معنا كه اين سم و كود شيميايي كه بار بيشتري مي‌دهد، راحت‌تر با آفات مبارزه مي‌كند يا محصول را سريع‌تر پرورش مي‌دهد، اگرچه شايد به لحاظ مالي كم‌هزينه‌تر باشد اما هزينه‌هاي بيشتر ديگري بر دوش كره‌زمين مي‌گذارد. بنابراين هزينه‌هاي توليدات زياد، سريع و راحت‌تر محصولات كشاورزي بررسي نشده و نتيجه هم سونامي سرطان، آلودگي آب، خاك، هوا و. . . است.

زماني كه قرار باشد هزينه‌هاي توليد محصولات را كره زمين (به معناي كل كره زمين) نپردازد، طبيعي است كه قيمت كمي بالاتر مي‌رود؛ يعني براي توليد محصول به جاي آنكه از زمين، آب، سلامت انسان و. . . خرج كنيم، از پول خرج مي‌كنيم. پول بيشتري براي خريد محصولات ارگانيك پرداخت مي‌شود اما در عوض از بيماري‌ها و آلودگي‌هاي مختلف پيشگيري مي‌شود؛ يعني نوعي سود غيرمستقيم. در اصطلاح بهتر است به جاي آنكه ته شلنگ را بگيريم تا آب هدر نرود، شير را ببنديم. تغذيه را اصلاح كنيم بيماري به وجود نمي‌آيد كه بخواهيم درمان كنيم.

معتبرها کدامند؟

محصولاتي ارگانيك هستند كه شركت‌هاي نظارت و بازرسي، صلاحيت آنها را تاييد كرده باشند. ما در دنيا 530 شركت بازرسي داريم كه براي بازرسي فرآيند محصولات ارگانيك صلاحيت دارند. در حقيقت به محصولي ارگانيك گفته مي‌شود كه فرآيند تاييد صلاحيت را توسط اين شركت‌هاي بازرسي گذرانده و مورد تاييد قرار گرفته باشد. پس از مطابقت محصولات با استانداردهاي ارگانيك مورد تقاضاي هر كشور، گواهي ارگانيك به محصول داده مي‌شود.

محصولات ارگانيك معتبر كه گواهي دريافت كرده باشند، لوگوي مخصوصي دارند. تاييد بازرسي‌ها براي محصولات ارگانيك مستندات سفت و سختي را مي‌طلبد و مدعيان محصولات ارگانيك بايد اين مستندات را داشته باشند.  صنعت ارگانيك در ايران جزو صنايع نوپاست و قيمت اين محصولات مصوب نيست. اما کمتر مشاهده می‌شود كه فروشگاه‌هاي معتبر، محصولات را با قيمت‌هاي خیلی متفاوت عرضه كنند.

به علاوه مردم مي‌توانند در صورت مشاهده تخلف در زمينه ارائه محصولات غيرارگانيك به جاي ارگانيك، اين موضوع را به انجمن ارگانيك ايران به شماره 88810521-021 اطلاع دهند.

محصول ارگانيك بايد گواهي داشته باشد

شايد بسياري از افراد با ديدن اسم «ارگانيك» اقدام به خريد كنند اما حتما بايد به خاطر داشته باشيد اين روزها از نام «ارگانيك» سوءاستفاده‌هاي زيادي شده و افرادي محصولات خود را با نام ارگانيك به فروش مي‌رسانند كه حتي كمترين اطلاعي از اين محصولات ندارند. حتما اين را هم به خاطر داشته باشيد كه فقط محصولاتي به عنوان ارگانيك شناخته مي‌شوند كه مراحل بازرسي و نظارت را از طرف سازمان‌هاي مربوطه گذرانده و گواهي ارگانيك از جهاد كشاورزي دريافت كرده باشند.

با سلامت مردم بازی نکنیم!

در دنيايي زندگي مي‌كنيم كه بسياري از مواد غذايي آلوده به مواد شيميايي هستند؛ چه به لحاظ استفاده از سم و كود شيميايي و چه به لحاظ انواع رنگ‌هاي شيميايي، طعم‌دهنده‌ها يا مواد نگهدارنده. بيماري‌زايي و مضر بودن اين مواد هم بر هيچ‌كس پوشيده نيست. وقتي ادعا مي‌كنيم محصولي سالم است كه همه موارد مربوط به محيط زيست و. . . را رعايت كرده باشد، بايد طوري عمل كنيم كه مردم براي سلامت محصول بتوانند بيشتر خرج كنند چون اين محصولات قيمت بالاتري دارند.

سبز سبز مثل طبیعت!

در پرورش محصولات ارگانيك چند موضوع بايد رعايت شده باشد؛ اول آنكه براي پرورش اين محصولات از سم يا كود شيميايي استفاده نشده باشد. به علاوه فرآيند بسته در توليد مورد استفاده قرار گرفته باشد؛ بسته به اين معني كه از چرخه طبيعت براي مراحل مختلف پرورش محصولات از كاشت، مبارزه با آفات و. . . بهره‌برداري شده باشد. در حقيقت براي توليد محصولات ارگانيك از كودهاي طبيعي، سرخس‌ها، جلبك‌ها و. . . به عنوان كود و از حشرات براي از بين بردن آفات به عنوان سم استفاده مي‌شود؛ يعني همه‌چيز طبيعي است.

چه محصولاتی ارگانیک هستند؟

نظارت بر استانداردها

طبيعتا نظارت‌هايي براي جلوگيري از تخلف در زمينه ارائه محصولات ارگانيك وجود دارد كه با انجام آزمايش‌های مختلف و براساس استانداردهاي تصويب شده، ميزان عناصر شيميايي يا باقيمانده سموم را در مواد غذايي اندازه‌گيري مي‌كنند. چنانچه محصولي استانداردهاي لازم را داشته باشد و بازرسي‌ها ارگانيك بودن محصول را تاييد كنند، گواهي محصول ارگانيك به آن تعلق مي‌گيرد. در اين صورت مي‌توانيد با خيال راحت چنين محصولي را مورد مصرف قرار دهيد و مطمئن باشيد پولي كه خرج كرده‌ايد صرف تضمين سلامت‌تان شده، نه پر كردن جيب سودجويان.

گران‌تر اما سالم‌تر!

براي رشد محصولات ارگانيك از مواد طبيعي استفاده مي‌شود و هورمون يا كود در رشد آنها مصرف نمي‌شود بنابراين توليد اين مواد نسبت به ديگر محصولات زمان بيشتري مي‌طلبد که درنتیجه این روند قيمت اين محصولات اندكي بالاتر از ساير محصولات می‌شود که اين موضوع طبيعي است. درحقيقت قيمت محصولات ارگانيك به‌طور معمول ۳۰ درصد بالاتر از ساير محصولات كشاورزي است؛ البته توجه داشته باشيد پول بيشتري مي‌دهيد تا سلامتي براي خود و خانواده‌تان بخريد بنابراين به نظر مي‌آيد به‌صرفه است كه پول دهيد اما سالم باشيد.

اگر مي‌خواهيد به سلامتي خود و خانواده‌تان توجه كرده و مواد غذايي ارگانيك مصرف كنيد بايد در نظر داشته باشيد هر محصولي براي آنكه به عنوان محصول ارگانيك شناخته شود بايد مراحل مختلف بازرسي و نظارت را طي كرده و گواهي محصول ارگانيك داشته باشد. نداشتن گواهي به اين معني است كه محصول ارگانيك نبوده و به نوعي در عرضه آن تقلب شده است بنابراين هر محصولي صرفا به اين خاطر كه به ‌طور طبيعي توليد شده نمي‌تواند جزو محصولات ارگانيك طبقه‌بندي شود و حتما بايد گواهي تاييد از جهاد كشاورزي را داشته باشد.

مراقب سودجويان باشيد

طبيعتا با افزايش اقبال مردم نسبت به محصولات ارگانيك و داغ شدن بازار، افراد سودجويي هم هستند كه نان تقلب را در تنور داغ اين بازار بپزند. افراد يا شركت‌هايي هستند كه محصولات خود را با نام ارگانيك و قيمت بالاتر به فروش رسانده و از اين طريق پول زيادي به جيب مي‌زنند. به‌هرحال طبيعي است كه همه مردم تمام محصولات ارگانيك را نشناخته و قادر به تشخيص ارگانيك از غير ارگانيك نباشند.

شاید بتوان گفت محصولات ارگانیک از غیرارگانیک در لحظه خرید چندان قابل تشخیص نیست و مردم با دیدن نام ارگانیک روی انواع محصولات به آن اطمینان می‌کنند. به یاد داشته باشید هستند افرادی که در پی همین عدم آگاهی هستند بنابراین فقط به کلمه «ارگانیک» نوشته شده روی بسته بندی محصول قناعت نکنید و نام تولید کننده و فروشگاه را هم در نظر بگیرید.

تقلبی ها را بشناسیم

بحث تشخيص محصولات ارگانيك از غيرارگانيك تخصصي است و اگر قرار باشد همه علائم ظاهري محصولات ارگانيك به مردم توضيح داده شود باز ممكن است از همين موضوع هم سوءاستفاده شده، محصولاتي با ظاهر ارگانيك به مردم ارائه شود كه ارگانيك نيستند. فقط مردم درباره مثلا ميوه‌اي مثل پرتقال متوجه باشند كه پوست آن مانند برخي محصولات غيرارگانيك موجود در بازار براق نباشد.

توليدات ايران

در حال حاضر در ايران محصولاتي مثل ميوه ها، چاي، گلاب، عرقيجات، عسل، پسته، برنج و. . . با روش ارگانيك توليد مي‌شود و مردم مي‌توانند از محصولات ارگانيك گواهي شده داخلي استفاده كنند. در حال حاضر ما چرخه كامل ارگانيك داريم و در همه زمينه‌هاي كشاورزي، توليد، برندينگ، ارائه در بازار و. . . فعاليت می‌کنیم. محصولاتي كه در فروشگاه‌هاي تاييد شده ارگانيك ارائه مي‌شوند داراي گواهي و لوگوي مخصوص هستند كه مي‌توان با خيال راحت آنها را به مصرف رساند.

آموزش لازم است

كساني كه بر محصولات ارگانيك نظارت مي‌كنند بايد آموزش‌هايي ديده و برخي استانداردها را بدانند. مراجع ذيصلاح بايد افراد ناظر را به لحاظ دانش فني و مسئوليت پذيري تاييد كنند تا محصولي كه به عنوان «ارگانيك» به بازار وارد مي‌شود واقعا استانداردهاي ارگانيك را داشته باشد.

اصلی که نباید فراموش کنید

توليد محصول ارگانيك چهار اصول دارد: اصل اول آن سلامت است كه هم بر محصول سالم و هم تفكر سالم افراد فعال در اين زمينه اشاره دارد دوم مراقبت که شامل مراقبت از كشاورزان، محيط زيست، گياه، خاك و. . . است. سوم انصاف است؛ یعنی اينكه شخص در نظر داشته باشد تقلب و استفاده از سموم و كود شيميايي كه سرطان‌زاست مي‌تواند مشكلات زيادي را براي مصرف كننده ايجاد كند و اصل آخر هم اكوسيستم است به معناي آن چيزي كه اگر تخريب شود ديگر قابليت زيست روي كره زمين از بين خواهد رفت. تمام قوانين و مبناي محصولات ارگانيك هم روي اين چهار اصل بنا نهاده شده است.

تخلف‌ها بايد رسانه‌اي شود

متاسفانه سوءاستفاده زيادي از بازار ارگانيك وجود دارد و برخي متخلفان محصولات خود را براي سود بيشتر با نام «ارگانيك» به فروش مي‌رسانند. بايد اين مسائل را رسانه‌اي كرد تا مردم از جريانات مطلع باشند و مورد سوءاستفاده قرار نگيرند. به‌هرحال شايد همه مردم قدرت تشخيص كاملا دقيق محصولات ارگانيك را نداشته باشند و اين موضوع هم طبيعي است. پس بايد با متخلفان برخورد شديدي صورت گيرد وگرنه موج تخلفات بيشتر و بيشتر مي‌شود و مردم متضرر خواهند شد. همچنین مردم نبايد به هر محصولي اطمينان كنند و بهتر است از فروشگاه‌هاي معتبر و مورد تاييد خريد داشته باشند.

نظارت‌ها بيشتر شود!

متاسفانه با وجود تخلفات موجود، نظارت‌ها بيشتر نشده است چون نيروي بيشتري نسبت به گذشته به كار گمارده نشده‌؛ پس بايد نيروهاي بيشتري را در اختيار داشت تا بتوان نظارت‌ها را دقيق‌تر و بيشتر كرد. اتفاقا الان بحثي در انجمن ارگانيك ايران مطرح است كه نيروها را افزايش داده و از نيروهاي جوان يا حتي دانشجو استفاده شود که قرار است اين نيروها در سطح شهر و در مراكز مختلف حضور يابند و در صورت مشاهده تخلف در زمينه ارائه محصولات ارگانيك آن را به سازمان حمايت از حقوق مصرف‌كنندگان گزارش دهند.

چه محصولاتی ارگانیک هستند؟

ايجاد بازار مناسب

سازمان‌هاي دولتي زيادي داريم كه مواد مصرفي زيادي هم نياز دارند. اگر مقرر شود كه براي تامين مواد مصرفي اين سازمان‌ها از محصولات ارگانيك استفاده شود هم به نوعي فرهنگسازي براي مصرف اين محصولات انجام مي‌شود و هم بازار مناسب براي اين محصولات ايجاد شده است. مثلا در سازمان‌هاي مختلف چاي زيادي مصرف مي‌شود كه مي‌توان از چاي‌هاي وارداتي بي‌كيفيت صرف نظر كرده و از محصولات ارگانيك توليد داخل استفاده كرد. فرهنگ استفاده از محصولات ارگانيك نهادينه خواهد شد.

بايد مجازات‌ها سنگين‌تر شود

در تمام كشورهاي دنيا براي كساني كه از نام «ارگانيك» سوءاستفاده كرده و مرتكب تخلف مي‌شوند جزاي سنگيني در نظر گرفته شده است. نه‌تنها فرد متخلف را در رسانه‌ها بي‌اعتبار مي‌كنند بلكه جزاي نقدي يا حتي زندان هم در مجموع اين قوانين گنجانده شده است. همانطور كه وقتي تخلفی در جامعه صورت می‌گیرد مجازات اجرا مي‌شود، وقتي به حریم تغذيه‌اي جامعه هم تجاوز شده و ادعاهاي پوچ ارائه می‌شود مجازات‌هايي انجام مي‌گيرد. در ايران هم توافقنامه‌هايي با سازمان حمايت از توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان وجود دارد تا بر تخلفات، نظارت وجود داشته باشد.

به اين صورت كه انجمن ارگانيك، متخلفان را شناسايي كرده و به سازمان حمايت از مصرف كنندگان معرفي مي‌كند؛ اين سازمان هم وظيفه دارد كه با متخلفان برخورد كند. در ايران طبق همان قوانين، متخلفان كم‌فروشي با متخلفانی كه محصول غيرارگانيك را به عنوان ارگانيك ارائه مي‌دهند برخورد مي‌شود. با توجه به تخلفاتي كه در زمينه محصولات ارگانيك وجود دارد به نظر بايد جزاي سنگين‌تري براي این افراد در نظر گرفته شود. سلامت و بهداشت جامعه موضوع مهمي است كه بايد راه را تا حد امكان براي تخلف بست.

وظيفه دولت حمايت از محصولات ارگانيك است

وظيفه دولت است كه توليدكنندگان محصولات ارگانيك را كه سلامت جامعه را تضمين می‌کند مورد حمايت قرار دهد. بايد سياست‌هاي حمايتي در اين زمينه وجود داشته باشد كه متاسفانه در حال حاضر فقدان اين سياست‌ها حس مي‌شود.   حمايت‌هايي كه دولت مي‌تواند انجام دهد به دو صورت است: اول حمايت‌هاي مالي به صورت تعلق يارانه يا وام‌هاي بلاعوض و بلندمدت و ديگري ايجاد بازار مناسب براي ارائه محصولات ارگانيك.