تابلوی حراج شده از کمال الملک اصل بود؟
نعمت‌الله کیکاوسی – کارشناس هنر کلاسیک و سنتی ایران و مشاور چهارمین حراج تهران – اظهار کرد: من در کنار «هادی سیف» و «محمود افتخاری» به‌عنوان شورای سه نفره‌ی تأیید آثار بخش کلاسیک حراج تهران، پس از بررسی کامل و حصول اطمینان از این‌که تابلوی کمال‌الملک کاملا اصل است، آن را برای حضور در حراج پیشنهاد دادیم و باعث تأسف است هر کسی بدون دانش و ارائه مدرک و سند، یک اثر شاخص را تقلبی می‌خواند.
او توضیح داد: تابلوی کمال‌الملک که در این حراجی ارائه شد، چهره «دوستمحمدخان معیرالممالک» را به تصویر کشیده است. این تابلو توسط یکی از نوههای پسری معیرالممالک برای شرکت در حراج ارائه شد. شاید علت این‌که بعضی افراد در صحت این تابلو دچار تشکیک شده‌اند تعمیر یکی دو باره آن بوده است، این اثر 105 سال قبل خلق شده و شاید در این مدت، وضعیت نگهداریش آن‌طور که باید مناسب نبوده، به همین دلیل آسیب دیده است.
وی افزود: در فرآیند تعمیر این نقاشی، بوم آن دوبله شده است. وقتی بوم اولیه براثر مرور زمان دچار آسیب میشود، بوم دیگری پشت بوم اصلی قرار میگیرد که در اصطلاح به آن دوبله می‌گویند. البته تابلو حدود 10 درصد آسیب دیده است.
تابلوی حراج شده از کمال الملک اصل بود؟
این کارشناس میراث فرهنگی تأکید کرد: این شیوه تعمیر در همه موزهها از جمله موزه‌های سعدآباد و گلستان نیز انجام میشود. این تابلو به‌وسیله مرمتکاران دارای صلاحیت و کاربلد مرمت شد.
او اظهار کرد: این اثر به‌وسیله شورایی سه نفره مورد تأیید قرار گرفته و مدارک مربوط به تأیید اثر توسط این افراد موجود است. یکی از کارشناسان این گروه که بیش از 10 جلد کتاب درباره مکتب کمال‌الملک نوشته، آقای هادی سیف است. او با همه شاگردان کمال‌الملک محشور بوده و آثار آن‌ها را از نزدیک دیده و درباره آن‌ها کتاب نوشته است. او درباره ابوالحسنخان صدیقی، علی‌اکبر یاسمی، علی‌اکبر صنعتی و نیز مکتب کمال‌الملک چند کتاب نوشته است. دیگر کارشناس ما در تأیید این آثار آقای محمود افتخاری است که بیش از 30 سال رییس موزه ملی ایران بوده و خود من هم عضو این گروه بودم.
او در توضیح بیشتری درباره پیشینه تابلوی ارائه‌شده در حراج تهران گفت: کمال‌الملک در دوره پنج پادشاه یعنی ناصرالدین‌شاه، مظفرالدین‌شاه، محمد‌علی‌شاه و رضاشاه نقاشباشی بوده و فقط برای رجال کار میکرد و کارهای او به ندرت دست مردم عادی بوده است. صاحب تصویر این اثر، دوستمحمدخان، پسر دوست‌علی نظامالملک، معمار باغ فردوس و شمسالعماره است. دوستمحمدخان نقاش، عکاس و خوشنویس بود و افرادی مثل اسماعیل جلایر و میرزا غلامرضا اصفهانی در دستگاه این فرد کار میکردند. او داماد ناصرالدین‌شاه و مشوق هنرمندان در آن زمان بود. کمال‌الملک برای قدردانی از حمایت‌های دوستمحمدخان از هنر پس از مرگ او، این چهره را از روی عکس کار کرده است. این اثر به پسر دوستمحمدخان رسید و پس از او نیز این تابلو دست به دست چرخید تا این‌که به دست یکی از نوادگان پسری‌اش رسید و در حراج تهران برای اولین‌بار پس از خلقش فروخته شد.
وی درباره کارشناسی آثار هنری کلاسیک و سنتی ایران گفت: ما در ایران در زمینه شناخت آثار مدرن و کلاسیک، کارشناسانی داریم که در زمینه کارهای کلاسیک، تعدادشان کمتر است. این کارشناسان بوم و رنگ را بررسی می‌کنند. مثلا در کار کمال‌الملک ترکهایی که در رنگ ایجاد شده میتواند کارشناس را به قدمت اثر راهنمایی کند؛ اما متأسفانه گاهی هر کسی به خود اجازه می‌دهد که بدون دانش و ارائه سند درباره اصالت آثار اعلام نظر کند که مایه تأسف است.
او درباره مقایسه قیمت تابلوی کمال‌الملک و سهراب سپهری بیان کرد: موضوع، بدیهی و روشن است؛ در سال 2006 که برای نخستین‌بار حراج آثار مدرن در کریستیز دبی برگزار شد، تابلوهای سهراب سپهری حداکثر 10 یا 20 میلیون بود یا کارهای محمد احصایی 100 هزار دلار فروخته شد، چون قبل از آن در ایران حداکثر سه – چهار میلیون بود و کم‌کم بالا رفت و حالا از یک میلیارد هم عبور می‌کند؛ اما این نخستین‌بار بود که به ابتکار حراج تهران، تابلویی از کمال‌الملک روی میز حراج رفت و اتفاقا 5 / 2 برابر قیمت اولیه به فروش رسید. بنابراین به یقین در آینده با حضور مستمر آثار او در حراجی‌ها، کارهای این استاد هم به قیمت‌های بسیار بالایی می‌رسد.
وی درباره برگزاری بخش هنر کلاسیک ایران در حراج تهران نیز اظهار کرد: حضور این آثار در حراج تهران در واقع یک نیت خیر بود. از آنجا که مسوولان حراج قصد دارند یک حراج مستقل در زمینه آثار کلاسیک، خوشنویسی و مینیاتور در آینده برگزار کنند، تصمیم گرفتند این موضوع را با یک مجموعه اثر محدود امتحان کنند.
کیکاووسی همچنین درباره برگزاری حراج آثار هنری کلاسیک ایران به‌شکل مستقل نیز گفت: صد درصد موافق هستم، زیرا بعضی هنرمندانی که مثلا اکنون در زمینه مینیاتور کار می‌کنند، نمی‌توانند به‌درستی آثارشان را بفروشند و از این طریق زندگی خود را سپری کنند. به همین دلیل خوب است که چنین آثاری به حراج راه پیدا کند و به فروش برسد و همچنین به قیمت اصلی خود نزدیک شود.
براساس این گزارش، در کارنامه کاری نعمت‌الله کیکاووسی، مدیر سابق موزه هنرهای زیبا کاخ – موزه سعدآباد، معاون اسبق فرهنگی کاخ – موزه سعدآباد و … آمده است.
چهارمین حراج تهران با ثبت رکورد 21 میلیارد و 400 میلیون تومانی، هشتم خردادماه 94 برگزار شد. در این حراج 126 اثر ارائه شد که در میان‌شان برای نخستین‌بار 11 اثر کلاسیک و سنتی نیز چکش خورد.
