تجارتي به‌نام دندانپزشكي در ايران
محبوبه شعاعي
براي همين است كه شنيدن اين خبر چندان دور از ذهن‌مان نيست. فقط چشمان‌مان را گشاد مي‌كند و مي‌فهميم وضعيت دهان و دندان در كشور چيزي در مايه‌هاي شاخص فلاكت است! براي خانواده‌اي كه درآمد ماهانه‌اش زير يك ميليون تومان است، ديگر جايي براي فكر كردن به هزينه‌هاي دندانپزشكي نمي‌ماند. جالب اينكه در هرنقطه شهر هم قيمت‌هاي دندانپزشكي با نوسانات زياد مواجه است به‌طوري كه شايد يك اونس طلا در بازار جهاني هم در طول 10 سال، چنين نوساناتي به خود نبيند! از طرفي آنقدر فرهنگ‌سازي نشده كه با وجود درآمدهاي بسيار پايين بازهم دست بچه‌ها مدام شيريني، شكلات و پفك ديده مي‌شود. همان چيزهايي كه دقيقا به خراب شدن دندان كمك شاياني مي‌كنند! پوشش بيمه‌اي خدمات دندانپزشكي هم در ايران آنقدر پايين است كه تقريبا مي‌توان گفت پوششي وجود ندارد. اوايل امسال اما طرح تحول در حوزه سلامت دهان و دندان از طرف وزارت بهداشت رونمايي شد. طرحي كه مي‌تواند اميدي براي بهبود اوضاع در دهان مردم شود. وزارت بهداشت با اجراي طرح تحول نظام سلامت از دو سال پيش در كشور، نشان داد مي‌تواند وضعيت سلامت را در كشور متحول كند. رضايت مردم از اين طرح، به خوبي گوياي همه چيز است. ما هم براي اينكه هم به فاز سلامت و بهداشت دهان و دندان بپردازيم و هم مشكلات دندانپزشكي در ايران را بررسي كنيم سراغ
«دكتر علي محرابي»، كارشناس ارشد اداره امور دندانپزشكي معاونت درمان وزارت بهداشت رفتيم.
با توجه به اینکه قیمت‌هاي مختلفي براي اعمال مختلف دندانپزشكي در نقاط مختلف شهر و كلا كشور وجود دارد، مي‌خواهم بدانم اصلا قانونی برای تعرفه‌های دندانپزشکی وجود دارد؟
برای تعرفه‌ها قطعا قانون وجود دارد. طبق قانون، تعرفه‌ها براساس مصوبه هیأت وزیران تعيين مي‌شود. بعضي خدمات ممکن است جدید باشند. باید ارزش نسبی اين خدمات تعیین شود و به شورای عالی بیمه برود و بعد از پيمودن اين راه‌ها، تعرفه‌اي برايش تعيين مي‌شود. این كار زمان بر است، به این معنی نیست که قانونی وجود ندارد، قانون کاملا مشخص است و همه باید رعایت کنند.
خب برای اینکه همه رعایت کنند، نظارتی هم وجود دارد؟
دانشگاه‌های علوم پزشکی به نیابت از وزارت بهداشت بر اجراي اين قانون نظارت مي‌كنند. ضمن اینکه سامانه‌های شکایت هم وجود دارد که اگر مردم شكايتي از تعرفه‌ها داشتند، به وزارتخانه اعلام كنند، از طرفي راه‌هاي ارتباطي هم با دانشگاه‌هاي علوم‌پزشكي وجوددارد كه قطعا پيگيري مي‌شوند.
وزارت بهداشت می‌داند که این نظارت‌ها به چه صورت انجام می‌شود؟
ما مي‌دانيم بازرسانی دارند که به صورت دوره‌اي به دندانپزشكي‌ها مراجعه مي‌كنند. از طرفي وقتي شكايتي مي‌شود، بازهم بازرسان را مي‌فرستند. گاهی منطقه به منطقه اين نظارت‌ها انجام مي‌شود، گاهي هم بازرسی خارج از برنامه هم هست که ممکن است به دليل شكايتي، صورت گيرد. گاهي هم وزارتخانه یک بازرسی خیلی فوري اعلام مي‌كند كه به اين ترتيب بازرسان نظارتي فرستاده مي‌شوند. دركل بازرسی‌ها متفاوت است اما انجام می‌شود.
اصلا قیمت‌ها را مردم می‌دانند که بخواهند شکایتی داشته باشند؟ چون آنقدر تعرفه‌ها در نقاط مختلف، متفاوت است که اکثر مردم فکر می‌کنند تعرفه خاصی وجود ندارد!
برابر قانون، تعرفه‌های مصوب باید در مقابل دید مراجعه‌کننده باشد. این وظیفه بازرس است که وقتی به جایی می‌رود بپرسد تعرفه‌ها کجاست كه اگر نيست، بپرسد چرا در دید عموم نیست؟ تعرفه‌ها هر سال از طرف هیأت وزیران تجدید و ابلاغ می‌شود.
شماره‌های مشخصی برای شکایت وجود دارد؟
معاونت‌های درمان راه‌های شکایت افراد هستند. ولی چون نظارت، در حوزه‌ای غیر از وزارتخانه انجام مي‌شود، من الان نمي‌دانم چه شماره‌اي هست كه اعلام كنم.
مشکل اینجاست که در اکثر موارد تعرفه‌ای به در و دیوار زده نمي‌شود و مردم هم تقريبا اين آگاهي را ندارند كه بايد تعرفه‌ها در معرض ديد باشد…
طبق قواعد و مقررات باید در معرض دید باشد. شاید نابسامانی‌هایی هم وجود دارد. ۳۰هزار یونیت دندانپزشکی در کل ایران در بخش خصوصی و دولتی خدمات ارائه می‌دهند كه نظارت بر همه آنها، كار سختي است.
چقدرش براي بخش خصوصي است و چقدرش براي بخش دولتي؟
بالاي 90 درصد ارائه خدمات دندانپزشكي در بخش خصوصي اتفاق مي‌افتد.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد نظارت چندانی وجود ندارد!
اینکه چه مقدار نظارت می‌شود، باید از خود دانشگاه‌های علوم‌پزشکی بپرسید. چون وزارتخانه حوزه سیاستگذاری و نظارت بر اجرای سیاست‌ها است وظيفه اجرایی ندارد که از وزارتخانه کسی برای نظارت برود.
ولی نظارت بر حسن اجرای سیاستگذاری‌ها هم به عهده شماست دیگر!
بله. ما با کارشناسان مرتب جلسه داریم و مشکلات را بررسی می‌کنیم، اگر جایی ایراد قانونی وجود دارد، پیشنهاداتی مطرح مي‌شود و سعی می‌کنیم آن مشکلات را حل کنیم. کار مرتب انجام می‌شود اما شاید نتیجه مطلوب و صددرصد ندهد. اینکه انتظار داشته باشیم همه چیز صددرصد درست انجام شود، قابل قبول نیست.
حرف شما درست است ولی وقتی بیشترین شکایتی که مردم دارند از تعرفه‌های دندانپزشکی است، پس یعنی حتی نظارت پنجاه درصد هم وجود ندارد!
این‌طور نیست که بگوییم فقط با نظارت کار حل می‌شود، برای همین است که طرح تحول در دندانپزشکی را مطرح کرده‌ايم. می‌خواهیم بحث ساماندهی را پیگیری کنیم که بخشی از آن، کاهش پرداخت از جیب مردم است. این را خود دولت به عنوان یک ارائه‌کننده مطرح کرده است. در حوزه دندانپزشکی طرحی به صورت سیستماتیک تا امروز وجود نداشته و معاونت درمان در نظر دارد تحول عمده‌ای در این حوزه به وجود آورد.
چقدر قرار است متحول شود؟
بنا به برنامه‌ای که داریم قطعا نمی‌توانیم بگوییم تا پایان سال ۶۰ درصد پرداختی از جیب مردم را کم می‌کنيم، چون این كار نشدنی است. باید برنامه را فاز به فاز ببندیم. در فازی که امسال معاونت درمان طراحی کرده، حداقلش این است که با توجه به برآوردهای انجام‌شده، حداقل ۱۰ درصد از پرداختی‌های مردم کم خواهد شد.
چقدر با بیمه‌ها وارد مذاکره شده‌اید؟ چون مشكل اصلي از زيرپوشش بيمه نبودن خدمات دندانپزشكي است. حتي تعريف اكثر بيمه‌ها از اعمال دندانپزشكي يك سري اعمال زيبايي است!
این کار یک برنامه می‌خواهد. بیمه‌ها هم باید چیزهایی را که می‌خواهیم بررسی کند و صرفه‌اش را بسنجد. ما به عنوان وزارت بهداشت و یک عضو شورای عالی بیمه، خدمات را آماده و اولویت‌ها را به بیمه اعلام می‌کنیم. الان این کار را شروع کرده‌ایم و امیدواریم به نتیجه برسیم. ضمن اينكه بیمه‌های تکمیلی پوشش‌هایی را دارند. اما پوشش‌ها عمومی نیست. در حوزه بیمه‌های پایه میزان پوشش متاسفانه کم است. بیمه‌های پایه اگر خدماتی را پوشش دهند، هفتاد درصدش را می‌پردازند. اما تعداد خدمات کم است، کل خدماتی که تحت پوشش بیمه پایه قرار مي‌گيرد حتي به ۳۰ مورد نمي‌رسد، آن هم خدمات سطح اول. خدمات سطح دو خیلی کمتر است. اما در حوزه تحول به این چیزها توجه مي‌کنیم. امیدواریم بیمه‌ها هم پای کار بیایند تا هزينه كمتري از جيب مردم خرج شود.
در توضیح طرح تحول سلامت در حوزه دندانپزشکی خواندم که بیشترین کار قرار است در حوزه پیشگیری انجام شود آن‌هم بیشتر برای بچه‌ها. پس بزرگسالان چه می‌شوند؟
در همه جای دنیا، پیشگیری ارجح بر درمان است ولی همین کاری كه در حوزه درمان انجام می‌شود برای استقرار زیرساخت‌های دندانپزشکی در بیمارستان‌ها برای ارائه خدمات دندانپزشکی، خودش یعنی توجه به بزرگسالان. ان‌شاءا… بعد از اینکه این زیرساخت‌ها آماده شد، مردم می‌توانند مراجعه و از این خدمات استفاده کنند.
چقدر طول مي‌كشد این زیرساخت‌ها آماده شوند؟
اجراي اين طرح نیازمند کاری خوب و دقیق است. کار شروع شده و به شدت پیش می‌رود ولی هنوز نمی‌دانیم كار چه زماني دقيقا جواب مي‌دهد. اما جدیت وزارت بهداشت بر این است که تحولی در حوزه دندانپزشکی اتفاق بیفتد.
پس از اینکه اعلام شد طرح تحول در این حوزه شروع شد، دقیقا چه چیزی را گفتند؟!
این طرح دو بخش دارد، یکی حوزه بهداشت دهان و دندان و دیگری درمان. حوزه بهداشت شروع شده و شبکه‌های بهداشت و درمان در حال خدمت‌رسانی به مردم هستند. در حوزه درمان هم به نوعی شروع شده. ممکن است خدمت شروع نشده باشد اما طرح شروع شده. اینکه چه زمانی به عرصه عمل برسد، کمی زمان می‌برد.
این مرحله اول شامل چه چیزهایی می‌شود و ما الان باید چه چیزهایی را ببینیم؟
قرار نيست مردم چيزي ببينند. ما هستیم که باید ببینیم کارمان به کجا می‌رسد. داریم مرتب پیگیری مي‌كنيم تا زيرساخت‌هايي مثل درمانگاه‌ها، مكان‌ها، نيروهاي پزشكي و تجهيزات آماده شود. وظيفه وزارت بهداشت همين است كه اين چيزها را آماده كند. اگر فردا اعلام كنيم كه آماده هستيم، كار درستي نيست. مردم كجا بروند؟
از طرح تحول كه بگذريم، جایی خواندم در ایران هر نوجوان ۱۲ ساله حداقل دو دندان پوسیده دارد. این آمار درست است؟
این آمار تقریبا درست است. تحقیقاتی در وزارت بهداشت انجام شده که این آمار را تایید می‌کند.
چرا این اتفاق در کشور ما افتاده؟ آن‌هم برای بچه‌های 12 ساله! وضعيت دندان و دهان در كشور ما به حدي وخيم است كه تصور مي‌شود اصلا كاري در كشور صورت نگرفته. فكر مي‌كنيد چه چيزي در كشور كم است؟
متاسفانه توجه در حوزه دندانپزشكي در همه زمان‌ها كم بوده. اگر بخواهیم چنین اتفاقی در کشورمان نیفتد باید به بحث پیشگیری دقت کنیم. ما در حوزه درمان کاری می‌کنیم که پوسیدگی خوب شود اما در حوزه بهداشت باید کاری کنیم که دندان اصلا نپوسد. الان برنامه‌هایی در مدارس داریم که برای پیشگيری انجام می‌شود. ولی به هرحال به هردلیل ممکن است پوسیدگی به وجود بیاید. وقتی هم این اتفاق افتاد ما در حوزه بهداشت وارد عمل می‌شویم و پوسیدگی را درمان می‌کنیم.